Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: ο μεγάλος ιεραπόστολος και προφήτης της Ρωμιοσύνης

Ίσως δεν υπάρχει άλλος άγιος της Ορθοδοξίας που να είναι τόσο συνδεδεμένος με την ψυχή της Ελλάδας, όσο ο ιερομόναχος, ιερομάρτυρας, ισαπόστολος και εθνεγέρτης Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Ο π. Αυγουστίνος Καντιώτης που θεωρούσε τον Άγιο ως πρότυπό του, είχε πει πως «εάν οι κυβερνώντες το Έθνος τούτο είχαν γνώση και συναίσθηση του μεγάλου έργου που επιτέλεσε στον Ελληνισμό ο ιερομάρτυρας και ισαπόστολος Κοσμάς, ασφαλώς η 24^η Αυγούστου, η ημέρα του μαρτυρίου του, θα είχε ορισθεί να εορτάζεται όχι μόνο στα Ιωάννινα, άλλα σε ολόκληρη την Ελλάδα».

Και όντως, μεγάλη είναι η τιμή που πρέπει σε αυτόν τον φλογερό ιερωμένο που με το τιτάνιο έργο του ανέστησε την ψυχή της Ρωμιοσύνης, αφύπνισε τους «ραγιάδες», ίδρυσε εκατοντάδες σχολεία και εκκλησίες θέτοντας τα θεμέλια για την πνευματική και εθνική αναγέννηση του Γένους. Ακόμη, άφησε πίσω του ανεκτίμητη πνευματική παρακαταθήκη τις φωτισμένες διδαχές του και τις εκπληκτικές προφητείες του, που ως σήμερα απασχολούν τον κόσμο.

Με έναν Σταυρό και ένα σκαμνί…

Ο απλός, ταπεινός, άλλα δυναμικός και πρωτοπόρος Πατροκοσμάς, έγινε ένα ολοφώτεινο σκεύος χάριτος που διαδραμάτισε βασικό ρόλο στο σχέδιο της Θείας Πρόνοιας για την αφύπνιση του υπόδουλου Ελληνισμού. Ήταν η απόκριση του Θεού, στο μαρτύριο, τους στεναγμούς και τις δεήσεις ενός Γένους που υπέμενε (έως τότε) τρεις αιώνες σκλαβιάς υπό τον τουρκικό ζυγό.

Ο άφθονος πνευματικός σπόρος που σκόρπισε ο Άγιος με τις τέσσερεις ιεραποστολικές περιοδείες του, θα έβρισκε γόνιμο έδαφος στις καρδιές των Ελλήνων και θα άνθιζε σαράντα χρόνια – περίπου – μετά την μαρτυρική του κοίμηση, όταν ξεκίνησαν τα πρώτα σκιρτήματα της εθνικής μας παλιγγενεσίας.

Σε κάθε μέρος που επρόκειτο να κηρύξει ο Άγιος, στηνόταν ένας μεγάλος Σταυρός και εκείνος ανέβαινε σε ένα σκαμνί, σαν πρόχειρο άμβωνα για τις ανάγκες του κηρύγματος. Και συνήθιζε να λέει προς τον λαό: «Εγώ με την χάρη του Θεού, μήτε σακούλα έχω, μήτε σπίτι, μήτε άλλο ράσο. Και το σκαμνί που έχω δικό σας είναι, το οποίο εικονίζει τον τάφο μου. Ετούτος ο τάφος έχει την εξουσία να διδάξει βασιλείς, πατριάρχες, αρχιερείς, άντρες και γυναίκες, νέους και γέροντες, και όλον τον κόσμο».

Ήταν ατρόμητος και αεικίνητος στο έργο του. Σε ολόκληρη τη ζωή του κοπίαζε και αγωνιζόταν για την ενίσχυση της εθνικής αυτοσυνειδησίας, άλλα και την ενδυνάμωση του Ορθόδοξου φρονήματος. Το κήρυγμα του άλλαζε ζωές, πύρωνε ψυχές, συγκινούσε ακόμα και κακούργους.

Ήταν ανυποχώρητος στα θέματα της πίστεως και της ελληνικής παράδοσης. Δεν δίσταζε να ελέγχει δημόσια κάθε αδικία και κάθε ισχυρό της εποχής. Σε έναν σκοτεινό καιρό που οι Έλληνες θεωρούνταν από τους Τούρκους κάτι ανάλογο με τα ζώα, ο Πατροκοσμάς δεν φοβόταν να διακηρύττει την αληθινή διάσταση του ανθρώπου και τον ουράνιο προορισμό του: «Όχι δεν είστε όντα κατώτερα ούτε εσείς, ούτε οι γυναίκες σας, ούτε τα παιδιά σας. Είστε τέκνα του Θεού. Πλαστήκατε για τα μεγάλα και υψηλά. Η ψυχή και του ταπεινότερου ανθρώπου προορίζεται δια της πίστεως, του αγίου Βαπτίσματος και των λοιπών Μυστηρίων και των αγαθών έργων να λάμψει όπως ο ήλιος, και περισσότερο από τον ήλιο, να γίνει νύμφη Χριστού!».

«Καλύτερα Ελληνικό σχολείο, παρά βρύσες και ποτάμια»

Μεγάλη ήταν η δίψα του να ακούει γύρω του την Ελληνική γλώσσα, να μην σβήσει η γλωσσική παράδοση της Ρωμιοσύνης μέσα στο σκοτάδι της οθωμανικής μάστιγας και τον κίνδυνο του εξισλαμισμού. «Αδελφέ! Εσύ που κάνεις παιδιά, να τα εκπαιδεύεις και να τα μαθαίνεις γράμματα και εξόχως Ελληνικά, διότι η Εκκλησία μας είναι στην Ελληνική γλώσσα», έλεγε συχνά στα κηρύγματα του ο Άγιος.

Συγκλονίζεται κανείς με τη διδαχή του Αγίου που έλεγε πως προθυμοποιείται να πάρει πάνω του τις αμαρτίες όλων εκείνων που θα σταματήσουν να μιλούν διάφορες διαλέκτους και θα αποφασίσουν να μιλούν στα σπίτια τους μόνο ελληνικά!

«Καλύτερα αδερφέ μου να έχεις Ελληνικό σχολείο στην χώρα σου, παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια, και ωσάν μάθει το παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται άνθρωπος. Το σχολείο ανοίγει τις εκκλησίες, το σχολείο ανοίγει τα μοναστήρια!». Πόσο ρηξικέλευθη σκέψη από έναν άνθρωπο που έδρασε μέσα στο έρεβος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας! Η ελληνική παιδεία παρουσιαζόταν από τον Πατροκοσμά σημαντικότερη από τις «βρύσες και τα ποτάμια», δηλαδή – τρόπον τινά – πιο σημαντική και από το υπέρτατο αγαθό του νερού!

Από χωριό σε χωριό…

Ένας μικρόσωμος και αδύνατος καλόγερος, αποδείχθηκε γίγας της Ελληνορθοδοξίας, κατήχησε αναρίθμητα πλήθη σε συνολικά τριάντα επαρχίες. Στη Θράκη, στη Δυτική και Κεντρική Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, σε Βόρεια και Νότια Ήπειρο, στη Μακεδονία, σε νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, οπουδήποτε υπήρχε ελληνικό στοιχείο ο Πατροκοσμάς στήριζε, παρηγορούσε, εποικοδομούσε και φλόγιζε την ψυχή του Γένους, δημιουργώντας ένα πνευματικό «ανάχωμα» ενάντια στη λαίλαπα του εξισλαμισμού.

Η μουσουλμανική προπαγάνδα, η αγραμματοσύνη και οι κακουχίες αποδυνάμωναν την Ελληνορθόδοξη συνείδηση των υποδούλων, γι αυτό και ο Άγιος Κοσμάς έκανε τον εαυτό του μια ζωντανή «βίβλο» που μεταλαμπάδευε Χριστό και Ελλάδα, «μασημένη» πνευματική τροφή προς τα πολυπληθή ακροατήρια του σε όλη την Ελλάδα.

Από τόπο σε τόπο, από χωριό σε χωριό και από ποίμνιο σε ποίμνιο, ο Πατροκοσμάς μετέδιδε σαν αναμμένος πυρσός την φλόγα από το πρωτοποριακό όραμα του, αποκατέστησε την ξεθωριασμένη αξία της ελληνικής παιδείας, έσπειρε τα μαργαριτάρια του Ευαγγελικού λόγου, σφυρηλάτησε την ενότητα του Γένους, άνοιξε τον δρόμο προς την διεκδίκηση της ελευθερίας.

Οι προφητείες και το μαρτυρικό τέλος του

Σαν ισαπόστολος, βάδισε πάνω στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου, ευεργέτησε την Ελλάδα με τη διδασκαλία του και τα θαύματα του. Οι δε φωτισμένες προφητείες του, έγιναν λαϊκά ορόσημα, που λειτούργησαν (και λειτουργούν έως και σήμερα) εμψυχωτικά και αφυπνιστικά για τους Έλληνες.

Προφήτευσε την απελευθέρωση του Έθνους, την απελευθέρωση των Επτανήσων και της Ηπείρου, τα νέα σύνορα του Ελληνικού κράτους, ενώ αποκάλυψε ακόμα και γεγονότα από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο. Ακόμη προφήτευσε μεγάλες τεχνολογικές εφευρέσεις του 19^ου και 20^ου αιώνα, όπως η εφεύρεση των αυτοκινήτων, του τηλεφώνου και των αεροπλάνων. Αρκετές από τις προφητείες του βρίσκονται σε εκκρεμότητα και αναμένεται να εκπληρωθούν στο μέλλον.

Ο Άγιος Κοσμάς με το φλογερό κήρυγμα του, προκάλεσε την οργή των Εβραίων της Ηπείρου, οι οποίοι τον συκοφάντησαν στον πασά της περιοχής ως όργανο των Ρώσων και υποκινητή της επανάστασης των Ελλήνων εναντίον του οθωμανικού κράτους. Έπειτα από την σχετική καταγγελία και με εντολή του Κούρτ πασά, τον συνέλαβαν ενώ κήρυττε στο χωριό Κολικόντασι του Βερατίου της Β. Ηπείρου (σημερινό Μπεράτι Αλβανίας) στις 23 Αυγούστου 1779. Την επόμενη μέρα τον απαγχόνισαν και αφού γύμνωσαν το μαρτυρικό σώμα του, το έριξαν στον ποταμό Άψο, απ’ όπου ανασύρθηκε ύστερα από παρέλευση τριών ημερών από τον εφημέριο παπα – Μάρκο, ο οποίος και το ενταφίασε.

Αξίζει να εντρυφήσει κανείς στον βίο, τις διδαχές και τις παρακαταθήκες που άφησε αυτός ο μεγάλος Άγιος του Γένους μας, ειδικά στις μέρες μας, που η ελληνική ταυτότητα και η χριστιανική συνείδηση αντιμετωπίζουν έναν νέο, χειρότερο «οδοστρωτήρα», όχι τον Τουρκικό ζυγό, άλλα την επέλαση της κακώς εννοούμενης παγκοσμιοποίησης. Επίκαιρος όσο ποτέ στις μέρες μας, που είναι ξανά ζητούμενο η ενότητα των Ελλήνων, άλλα και η αφύπνιση ενάντια στον λήθαργο που προκαλεί ο σύγχρονος ραγιαδισμός.

Απολυτίκιο:

Θείας πίστεως διδασκαλία,
κατεκόσμησας τὴν Εκκλησίαν,
ζηλωτής των Αποστόλων γενόμενος
και κατασπείρας τα θεία διδάγματα,
μαρτυρικώς τον αγώνα ετέλεσας.
Κοσμά ένδοξε,
Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,
δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.