24 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης

Η 24η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ένωση κατά της Φυματίωσης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης.

Η φυματίωση έχει πλήξει τις κοινωνίες μας όσο ελάχιστες άλλες μεταδοτικές ασθένειες και παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Στην Ε.Ε., όπου ο αριθμός των κρουσμάτων φυματίωσης μειώνεται συνεχώς, η προσέγγιση που πρέπει να υιοθετηθεί οφείλει να εστιάσει στα μεγάλα αστικά κέντρα και στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού με ποσοστό εμφάνισης της νόσου πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.

Για να επιτευχθεί ο έλεγχος της φυματίωσης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να αντιμετωπιστούν δύο βασικά θέματα:

• Η φυματίωση είναι η συχνότερη αιτία θανάτου των ατόμων που πάσχουν από AIDS.
•  Ο αριθμός των ασθενών με πολυανθεκτική στα φάρμακα φυματίωση (MDR-TB) αυξάνεται συνεχώς.

Σαν σήμερα το 1882 ανακοινώθηκε από τον Dr Robert Koch η ανακάλυψη του βακίλου της φυματίωσης που άνοιξε το δρόμο για τη διάγνωση και τη θεραπεία αυτής. Η νόσος αυτή εξακολουθεί να έχει σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Κάθε μέρα παγκοσμίως, πάνω από 4.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από φυματίωση και περίπου 30.000 άνθρωποι διαγιγνώσκονται με τη νόσο αυτή. Από το 2000 συντονισμένες προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν βοηθήσει στη θεραπεία 58 εκατομμύριων ανθρώπων. Είναι σημαντικό να εντείνουμε τις προσπάθειες για την εξάλειψη της, καθώς αποτελεί κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως από έναν και μόνο μολυσματικό παράγοντα.

Όπως επισημαίνει στο μήνυμά του με αφορμή τη σημερινή ημέρα ο Δ/ντης του Ειδικού Προγράμματος για την Έρευνα και την Εκπαίδευση στις Τροπικές Ασθένειες (TDR), κος John Reeder, καθώς η επιδημία εξαιτίας του ιού Covid-19 εξελίσσεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο, είναι σημαντικό οι υπηρεσίες υγείας να διασφαλίζουν απρόσκοπτη θεραπεία και φροντίδα για τους ασθενείς που νοσούν τόσο από φυματίωση όσο κι από άλλες ασθένειες.

Σύμφωνα με τον Γενικό Δ/ντη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ( Π.Ο.Υ.) Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus: « Ο Covid-19 αναδεικνύει την ευαλωτότητα των ατόμων με πνευμονικές παθήσεις και αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα ».Με το σύνθημα «Ήρθε η ώρα να τερματίσουμε την φυματίωση! ( It’s time to End TB!)», ο Π.Ο.Υ. καλεί τα κράτη –μέλη να επικεντρώσουν τον αγώνα τους στην επέκταση του προγράμματος πρόληψης και θεραπείας της νόσου σε όλες τις ομάδες πληθυσμού.

Αν και οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι αυτές που υποφέρουν περισσότερο, η επανάκαμψη της νόσου στις ανεπτυγμένες χώρες είναι ένα σοβαρό θέμα δημόσιας υγείας καθώς η μεταφορά της φυματίωσης σε αυτές γίνεται διεθνώς μέσω της μετανάστευσης ατόμων τα οποία είτε ήδη νοσούσαν ή είχαν μολυνθεί. Η αύξηση της μετανάστευσης, οι τοπικές εστίες φτώχειας στις δυτικές κοινωνίες, η εμφάνιση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακίλων, η διάδοση του AIDS, είναι όλοι παράγοντες που συνέβαλαν στην αναζωπύρωση της νόσου. Ούτε η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση στο πρόβλημα. Με την αυξημένη μετανάστευση κυρίως από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ προς την Ελλάδα σε συνδυασμό με μία υστέρηση στο πρόγραμμα εμβολιασμού, από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και μετά παρουσιάστηκε μια ήπια αύξηση των δεικτών της φυματίωσης.

Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια με τη δραστηριοποίηση της επιστημονικής κοινότητας φαίνεται να επικρατεί πάλι μια τάση μείωσης της νόσου, σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων.

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης: Συμπτώματα

Τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τη νόσο είναι επίμονος βήχας, αίσθημα κόπωσης, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες, ανορεξία, πυρετός αλλά και αιμόπτυση. Αφού το άτομο νοσήσει και εφόσον δεν λάβει την κατάλληλη αγωγή, η νόσος δεν περιορίζεται στους πνεύμονες αλλά μπορεί να επεκταθεί στα οστά, τους νεφρούς, τον εγκέφαλο κ.ά..

Διάγνωση

Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο διαγνωστικό εργαλείο για τη φυματίωση είναι η δοκιμασία Mantoux (μαντού) όπου μια μικρή ποσότητα της ουσίας φυματίνη ενέχεται στο δέρμα του χεριού. Μέσα σε 48 έως 72 ώρες θα πρέπει να ελεγχθεί το χέρι για τοπική αντίδραση στο υλικό της ένεσης. Μια θετική αντίδραση χαρακτηρίζεται από σκληρό και πρησμένο δέρμα στο σημείο της ένεσης και τις περισσότερες φορές είναι ένδειξη φυματίωσης.
Με το μαντού είναι δυνατόν να έχουμε είτε ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά τεστ. Ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι το τεστ είναι θετικό ενώ το άτομο δεν έχει φυματίωση. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί αν υπάρχει μόλυνση με άλλο μυκοβακτηρίδιο ή εάν έχει γίνει εμβολιασμός με το εμβόλιο κατά της φυματίωσης.

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης: Θεραπεία

Επειδή τα βακτήρια της φυματίωσης αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς, η θεραπεία για ενεργό λοίμωξη είναι χρονοβόρα – συνήθως λαμβάνονται αντιβιοτικά για έξι έως δώδεκα μήνες ώστε να καταστραφεί ο βάκιλος. Η ακριβής διάρκεια των φαρμάκων και της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία, τη συνολική υγεία, τα αποτελέσματα των τεστ ευαισθησίας, και αν έχετε ενεργό ή ανενεργό φυματίωση.

Μετά από μερικές εβδομάδες, η ασθένεια δεν είναι πλέον μεταδοτική και μπορεί ο ασθενής να αισθάνεται καλύτερα, αλλά είναι απαραίτητο να ολοκληρώσει τη θεραπεία στην πλήρη της διάρκεια, ακριβώς όπως προβλέπεται.

Αν οι ασθενείς δεν τηρήσουν κατά γράμμα την αγωγή που τους δόθηκε, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ατελή θεραπεία τους. Πράγμα που σημαίνει, αφενός ότι θα υποτροπιάσουν και θα μεταδώσουν τη νόσο σε άλλους, αφετέρου ότι ευνοούν την ανάπτυξη ανθεκτικών στα φάρμακα μικροβίων. Τα πολυανθεκτικά αυτά στελέχη απαιτούν περισσότερα και διαφορετικά φάρμακα με αρκετές παρενέργειες, για ακόμα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Δυστυχώς ο ρυθμός εμφάνισης της πολυανθεκτικής φυματίωσης αυξάνεται ανησυχητικά, χωρίς να υπάρχουν νέα αντιβιοτικά στον ορίζοντα.

Επιπλοκές

Η πνευμονική φυματίωση μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη των πνευμόνων όταν δεν διαγνωσθεί και θεραπευτεί νωρίς. Αθεράπευτη ενεργή νόσος μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος όπου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ή απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές. Η πιο σοβαρή επιπλοκή, όμως, είναι η αναζοπύρωση της φυματίωσης μετά την αρχική λοίμωξη και η ανάπτυξη στελεχών της νόσου ανθεκτικών στα φάρμακα.

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος για τον έλεγχο της φυματίωσης είναι η διάγνωση και η θεραπεία ατόμων με φυματίωση πριν αναπτύξουν ενεργή νόσο. Επίσης υπάρχει και το εμβόλιο κατά της φυματίωσης το οποίο μπορεί να γίνει κατά την παιδική ηλικία που είναι πιο αποτελεσματικό.