Αν ρωτούσαμε κάποιον τι θεωρεί ως νησίδα πολιτισμού στη σημερινή μας κοινωνία, τι μπορεί να μας απαντούσε; Ένα μουσείο, ένα θέατρο, ένα σχολείο, ένα πνευματικό κέντρο είναι σίγουρα μερικοί πυρήνες πολιτισμού. Όπως (θα έπρεπε να) είναι και ένα βιβλιοπωλείο, έτσι δεν είναι; Για να δούμε όμως και την περίπτωση του βιβλιοπωλείου ΙΑΝΟΣ που μάλιστα διαφημίζεται και ως «αλυσίδα πολιτισμού».
Μια ιδιωτική ναυαρχίδα του «πνεύματος» όπως είναι ο IANOΣ, με καραβιές βιβλίων και ατελείωτα πολιτιστικά δρώμενα κατάφερε να «εξάγει» πολιτισμό – όχι κάπου μακριά – άλλα μόλις έξω από την πόρτα του καταστήματος; Δεν τα κατάφερε. Οξύμωρο αλλά αληθινό. Μπορεί να κολυμπάς κυριολεκτικά μέσα σε βιβλία πολιτισμού, άλλα εκεί που σταματά η βιτρίνα και το εμπόριο, και ξεκινά η αληθινή ζωή, να συμπεριφέρεσαι σαν κάφρος. Να μην έχεις τη στοιχειώδη ανθρωπιά να φερθείς με αξιοπρέπεια προς έναν αναξιοπαθούντα.
Δικαίως προκλήθηκε σάλος μετά τη διαρροή του mail της υπεύθυνης στο Τμήμα Εμπορικής Διεύθυνσης του IANOΣ, το οποίο απευθυνόταν στον διαχειριστή της οικοδομής που στεγάζεται το βιβλιοπωλείο.
Ζητώντας η υπεύθυνη να βρεθεί λύση για τους «ανεπιθύμητους» αστέγους που ξαπλώνουν έξω από το κατάστημα, είδαμε να ξεδιπλώνεται ένα «μεγαλείο» πολιτισμού, όπου γινόταν αναφορά για σκόπιμο κατάβρεγμα της εξωτερικής μοκέτας (ώστε να μην κοιμούνται πάνω της οι άστεγοι) και ενεργοποίηση του συναγερμού για εκφοβισμό τους . Χωρίς αμφιβολία μιλάμε για ελεεινή συμπεριφορά που δεν αρμόζει ΟΥΤΕ σε αδέσποτα σκυλιά, πόσο μάλλον σε ανθρώπους.
Πρόβλημα μπορεί να υπήρχε, άλλα το θέμα είναι πως το λύνεις
Το ότι η ομαλή λειτουργία μιας επιχείρησης μπορεί να αντιμετωπίζει όντως σοβαρό πρόβλημα από την «εγκατάσταση» αστέγων έξω από την είσοδο, δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κάποιος.
Αλλά ποιες μεθόδους χρησιμοποίησες για να λύσεις αυτό το πρόβλημα; Εκεί είναι το θέμα. Ενδιαφέρεσαι για το καλό αυτών των ανθρώπων ή τους βλέπεις σαν ζωντανά «σκουπίδια» έξω από το μαγαζί σου; Συζήτησες το θέμα μαζί τους, αντιμετωπίζοντας τους ανθρώπινα; Ενδιαφέρθηκες σαν επιχείρηση να συνδράμεις για την αποκατάσταση τους; Απευθύνθηκες στις αρμόδιες δημοτικές αρχές ζητώντας μια λύση; Ή αρκέστηκες μόνο στο να καταβρέχεις μια μοκέτα και να βαράς έναν συναγερμό, σαν «πολιτισμένος» τραμπούκος;
Τι να την κάνεις τη μόστρα μιας νησίδας του «πνεύματος», όταν φέρεσαι απολίτιστα ΑΚΡΙΒΩΣ εκεί όπου δοκιμάζεται αληθινά το επίπεδο του πολιτισμού σου; Που θα φανεί ο πολιτισμός σου; Στις βαρύγδουπες ρεκλάμες, στις δημόσιες σχέσεις και στα κονσερβοποιημένα gala του «πνεύματος»; Όχι βέβαια. Στο πως φέρεσαι στον κοινωνικά εξαθλιωμένο, εκεί θα μετρηθείς αν είσαι συνειδητοποιημένος βιβλιοπώλης ή απλός… χαρτοπώλης.
Ο Δήμος Αθηναίων είναι ο κύριος υπεύθυνος
Σε μια δεύτερη ανάγνωση όμως, είναι λάθος να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στην απαράδεκτη συμπεριφορά που επέδειξε ο IANOΣ μέσω της υπεύθυνης που έστειλε εκείνο το κατάπτυστο mail. Το πρόβλημα είναι πολυεπίπεδο και σίγουρα ξεκινά από πιο ψηλά. Το ότι υπάρχουν εκατοντάδες άστεγοι αυτή τη στιγμή στο κέντρο της Αθήνας, που αναγκάζονται να βρίσκουν κατάλυμα έξω από καταστήματα, δεν είναι ευθύνη ενός βιβλιοπωλείου, άλλα του Δήμου και του Κώστα Μπακογιάννη.
Για παράδειγμα, όταν βλέπεις να πετιούνται στα σκουπίδια εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ κρατικού χρήματος για μια 20λεπτη συναυλία του Ρουβά που παρακολούθησε ο… κανένας, και ταυτόχρονα τους δρόμους της Αθήνας γεμάτους από αστέγους, καταλαβαίνεις πως αν ο IANOΣ διαφημίζει πολιτισμό της κακιάς ώρας, ο Δήμαρχος Αθηναίων είναι η (πολιτική) προσωποποίηση της κακιάς ώρας.
Ο Δήμαρχος υποτίθεται πως εξελέγην από τους πολίτες για να διευθετεί αυτά τα θέματα. Κι όμως το μόνο που κάνει είναι να διαφημίζει συναυλίες, πλατάνια, περιπάτους και χρυσά αγάλματα, ενώ οι δρόμοι της Αθήνας έχουν γίνει πανδοχεία δυστυχίας.
Αν δεν ήταν και η Εκκλησία που μεριμνά αδιαλείπτως με συσσίτια, δομές και προμήθεια ειδών πρώτης ανάγκης στους αναξιοπαθούντες, η κατάσταση θα ήταν δέκα φορές χειρότερη.
Τα φαινόμενα «ΙΑΝΟΣ» δεν ξεφυτρώνουν από το πουθενά
Και σε τελική ανάλυση του θέματος, ας κοιτάξουμε και στον καθρέφτη μας. Μια τάση στο twitter δεν είναι αρκετή για να καλύψει τη συνενοχή μας γι’ αυτό το ντροπιαστικό κοινωνικό φαινόμενο. Τι κοινωνία είναι αυτή που εκτοξεύει νερό στους αστέγους, σα να είναι «ενοχλητικά» περιστέρια που βρωμίζουν τον τόπο; Από τι άτομα αποτελείται; Ποια είναι η δική μας προσφορά πάνω σε αυτό το θέμα;
Εμείς τι κάναμε την τελευταία φορά που τα βήματα μας, μας οδήγησαν δίπλα σε έναν άστεγο ή έναν τοξικομανή; Του δώσαμε καμία σημασία ή τον αντιμετωπίσαμε ως ντεκόρ του πεζοδρομίου; Και αν του δώσαμε, τον κοιτάξαμε με κατανόηση ή με απέχθεια; Με ενδιαφέρον ή με αποστροφή; Τον συμπονέσαμε μέσα μας; Τον βοηθήσαμε κάπως; Με υλική βοήθεια ή έστω με ένα χαμόγελο, μια καλή κουβέντα!
Για να το σκεφτούμε κι αυτό. Οι συμπεριφορές που αναδείχθηκαν στο IANOΣ δεν ξεφυτρώνουν από το πουθενά. Δεν ήρθαν ουρανοκατέβατες. Δεν τις μάθαμε τώρα. Να καταλάβουμε πως εξελίσσεται μια αποσύνθεση της σημερινής κοινωνίας που όχι μόνο ανέχεται άλλα και παροτρύνει τέτοιες συμπεριφορές. Το εύκολο μονοπάτι θα ήταν να καταδικάσουμε το περιστατικό και να βάλουμε «δικαιωμένοι» τη συνείδηση μας για ύπνο. Το δύσκολο και πραγματικά αποτελεσματικό, είναι να αρχίσουμε την αλλαγή προς μια πιο πολιτισμένη κοινωνία, από τους ίδιους τους εαυτούς μας.