«Λαός, ΠΑΣΟΚ στην εξουσία». Το σύνθημα που έγινε πράξη τη νύχτα της 18ης Οκτωβρίου του 1981, ακριβώς σαράντα χρόνια πριν.
Όσοι το ζήσαμε το θυμόμαστε. Το ΠΑΣΟΚ εξέφραζε την αλλαγή που ήθελαν ο Έλληνας και η Ελληνίδα που άλλωστε το τίμησαν με το εντυπωσιακό 48.07% και 174 έδρες στη Βουλή.
Οι νικητές πήραν… περίπου 23 μονάδες περισσότερες συγκριτικά με τις εκλογές του 1977. Η Ελλάδα γύριζε σελίδα οριστικά, με μια σοσιαλιστική Κυβέρνηση και με τα συνθήματα του ΠΑΣΟΚ να έχουν πείσει σχεδόν το μισό του εκλογικού σώματος.
Για τον Ανδρέα Παπανδρέου η ημερομηνία των εκλογών ήταν συναισθηματικά φορτισμένη. Ακριβώς 37 χρόνια πριν, στις 18 Οκτωβρίου 1944, ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου είχε εισέλθει ως απελευθερωτής στην Αθήνα… Ως Πρωθυπουργός της ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης (στην οποία συμμετείχαν και υπουργοί του ΕΑΜ), έχοντας υψώσει την γαλανόλευκη στην Ακρόπολη.
Στη συνέχεια εκφώνησε τον ιστορικό «λόγο της απελευθέρωσης» στην Πλατεία Συντάγματος, ενώ οι Αθηναίοι τον αποθέωναν. Η 18η Οκτωβρίου 1944 ήταν η κορυφαία στιγμή του Γεωργίου Παπανδρέου και η 18η Οκτωβρίου 1981 η κορυφαία στιγμή του γιού του.
Μάλιστα, το κομμάτι του Τύπου που ήταν φιλικά προσκείμενο στο ΠΑΣΟΚ παρομοίαζε την «απελευθέρωση των Ελλήνων από τη Δεξιά» με την απελευθέρωση του 1944 από τους Ναζί.
Και η αλήθεια είναι ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ χρησιμοποίησαν πολύ τον όρο «Δεξιά» στο λόγο τους.
Η «Αλλαγή» ερχόταν και κανείς δε μπορούσε να τη σταματήσει. Στις 10 Οκτωβρίου 1981 ο Ανδρέας μιλούσε στη Θεσσαλονίκη έχοντας δίπλα του τον Φελίπε Γκονθάλεθ, σοσιαλιστή ηγέτη στην Ισπανία που την επόμενη χρονιά έγινε Πρωθυπουργός στη χώρα του.
Η λαοθάλασσα στη Θεσσαλονίκη έδειχνε τι θα γινόταν. Ένα παραδοσιακό «κάστρο» της δεξιάς παράταξης έπεφτε!
Η ομιλία του Παπανδρέου στο πλήθος που παραληρούσε είχε αρχίσει κάπως έτσι:
«Δημοκρατικέ λαέ της Θεσσαλονίκης. Απόψε η Θεσσαλονίκη έκρινε το αποτέλεσμα της αναμέτρησης στις 18 Οκτώβρη. Μέχρι τώρα, ήμαστε βέβαιοι ότι θα είχαμε αυτοδύναμη πλειοψηφία στη Βουλή. Απόψε γνωρίζουμε ότι θα έχουμε παντοδύναμη Κυβέρνηση. Το ΠΑΣΟΚ στην Κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία»
Δείτε τι είχε γίνει τότε στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας.
Μερικές μέρες (15/19/1981) αργότερα ήρθε η σειρά της Αθήνας. Στην Πλατεία Συντάγματος ο Ανδρέας Παπανδρέου μίλησε στο κοινό της πρωτεύουσας (και όχι μόνο).
Η εικόνα φανέρωνε ότι το αποτέλεσμα είχε κριθεί. Και το ενδιαφέρον περιοριζόταν στην τελική διαφορά.
Πως είχε αναγγελθεί ο Ανδρέας πριν βγει στο βήμα για να μιλήσει στην Πλατεία Συντάγματος;
«Ο θεμελιωτής της μεγάλης αλλαγής. Ο πρόεδρός μας. Ο αυριανός Πρωθυπουργός. Ο Πρωθυπουργός όλων των Ελλήνων. Ο Ανδρέας Παπανδρέου»
Το πλήθος αποθέωνε τον πρωθυπουργό… Η «εκδίκηση» για το ’65 και τα Ιουλιανά ήταν εμφανής. Οι Έλληνες δεν ξέχασαν.
Ο Παπανδρέου άρχισε την ομιλία του λέγοντας τα εξής:
«Δημοκρατικέ λαέ των Αθηνών. Απόψε ανασταίνεται, ανασταίνεται, ο λαός των Αθηνών. Απόψε ανασταίνεται ο ελληνικός λαός. Απόψε αυτή δεν είναι πολιτική συγκέντρωση. Είναι το πανηγύρι της νίκης, της απελευθέρωσης του λαού μας που καταδυναστεύτηκε δεκαετίες από τη δεξιά. Απόψε απελευθερωνόμαστε.
Αυτή η συγκέντρωση είναι η πιο μεγαλειώδης συγκέντρωση που έχω ποτέ δει στη ζωή μου, που έχει ποτέ δει η Αθήνα. Είναι η συγκέντρωση της Δημοκρατίας, της ειρήνης, της αλλαγής»
Το φανατισμένο πλήθος του φώναζε: «Είσαι ο πρωθυπουργός»!
Θυμηθείτε οι παλαιότεροι και δείτε οι νεότεροι την ομιλία, την ατμόσφαιρα.
Την επόμενη μέρα (16/10) το κυβερνών κόμμα, της Νέας Δημοκρατίας έκανε τη δική του προεκλογική συγκέντρωση στην Πλατεία Συντάγματος.
Ο Γεώργιος Ράλλης, που περίπου ένα χρόνο πριν έχοντας νικήσει στην εσωτερική διαδικασία τον Ευάγγελο Αβέρωφ, είχε διαδεχτεί τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας , έκανε τη δική του ομιλία.
Ένας πολιτικός με ευπρέπεια και πολιτισμό, ο Ράλλης αντιμετώπισε την επερχόμενη ήττα με υπερηφάνεια. Οι δύο και τρεις σημαίες (για να καλυφθούν τα κενά) που κρατούσε ο καθένας στο συγκέντρωση, δεν άλλαζαν το συμπέρασμα.
Το βράδυ των εκλογών της 18ης Οκτωβρίου 1981, επιβεβαίωσε τη σαρωτική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ. Ήταν μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα που πλέον θα είχε μια σοσιαλιστική Κυβέρνηση.
Ο νικητής Ανδρέας Παπανδρέου έκανε τις επίσημες δηλώσεις.
«Ελληνίδες, Έλληνες,
Απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής, γιατί η Αλλαγή σήμερα είναι όρος για την επιβίωση του έθνους, για την ευημερία του λαού μας.
Και αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανος που αυτή η θέση, αυτή η προοπτική για την χώρα μας, εγκρίθηκε κατά τόσο δυνατό, ισχυρό και δημοκρατικό τρόπο από την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού» είπε στο διάγγελμα της νίκης ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Ήταν ξημερώματα της 19ης Οκτωβρίου. Δείτε το διάγγελμα του Πρωθυπουργού.
Από την πλευρά του, ο ηττημένος Γεώργιος Ράλλης έκανε μια ιστορική δήλωση (γεμάτη πολιτισμό κι ευπρέπεια):
«Σε μια Δημοκρατία ο λαός αποφασίζει κυριαρχικά. Κι ο ελληνικός λαός αποφάσισε. Η ετυμηγορία του είναι για όλους σεβαστή. Δεν πιστεύω ότι ήταν η καλύτερη επιλογή. Εύχομαι όμως ο λαός να μη χρειαστεί να το μετανιώσει»
Ανεξάρτητα από την εξέλιξη και φυσικά πέρα από το τι πιστεύει κάποιος, η 18η Οκτωβρίου ήταν μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα. Πολλοί την εξέλαβαν ως μια «απάντηση των νικημένων του εμφυλίου» και ταυτόχρονα ως ιστορική ευκαιρία για οριστική «εθνική συμφιλίωση».
Ήταν άλλωστε, όπως προαναφέραμε, και «εκδίκηση» για τα Ιουλιανά και την αποστασία του ’65 με τα δεινά που ακολούθησαν.
Τα συνθήματα που κυριάρχησαν το φανερώνουν άλλωστε:
-«Ο λαός δε ξεχνά τι σημαίνει δεξιά»
-«Λαός, ΠΑΣΟΚ, στην εξουσία»
-«ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο»
-«Έξω οι βάσεις (σ.σ των ΗΠΑ) του θανάτου
-«Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες»
-«Ραντεβού με την ιστορία»
Έννοιες όπως «εθνική ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα» κέντρισαν το ενδιαφέρον των Ελλήνων. Όπως και η πρόταση «υπογράφουμε συμβόλαιο με το λαό» και φυσικά η έννοια «ΑΛΛΑΓΗ»!
Το ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε βαθιές κοινωνικές τομές, φέρνοντας προοδευτικό αέρα στη χώρα και βγάζοντάς τη από το συντηρητισμό δεκαετιών.
-Δίνεται προτεραιότητα στην Εθνική συμφιλίωση, με Αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης. Στη συνταξιοδότηση των αγωνιστών, στην παραχώρηση άδειας επιστροφής στην Ελλάδα στους πολιτικούς πρόσφυγες του Δημοκρατικού Στρατού.
Παράλληλα, ξεκινά η ενοποίηση των Σωμάτων Ασφαλείας. Χωροφυλακή και Αστυνομία Πόλεων συγχωνεύτηκαν και δημιουργήθηκε η σημερινή Ελληνική Αστυνομία.
-Ιδρύονται τα ΤΕΙ, θεσμοθετούνται όργανα συναποφάσεων μεταξύ καθηγητών και φοιτητών. Αναβαθμίζεται η Βασική και Μέση Εκπαίδευση με μεγαλύτερη συμμετοχή γονέων και μαθητών.
-Νομιμοποιήθηκε ο πολιτικός γάμος, καταργήθηκε ο απαράδεκτος θεσμός της «προίκας» που έκανε τη γυναίκα όργανο συναλλαγής.
Η γυναίκα πλέον είχε την ευχέρεια να επιλέξει μετά το γάμο το πατρικό της επώνυμο. Αναγνωρίστηκε το δικαίωμα στο συναινετικό διαζύγιο αλλά και τον περιορισμό των λόγων στον μη συναινετικό χωρισμό.
-Η μοιχεία έπαψε να είναι ποινικό αδίκημα και σταμάτησαν αυτές οι εξευτελιστικές πράξεις με τα… σεντόνια στη χωροφυλακή όπως είχατε δει και στην ελληνική ταινία «η βίλλα των οργίων»!
-Αναγνωρίστηκαν νομικά δικαιώματα και υποχρεώσεις στους ανηλίκους και η πλήρης ενοποίηση των δικαιωμάτων των εκτός γάμου παιδιών με τα δικαιώματα των γεννημένων σε γάμο.
-Κατόπιν εισήγησης του τότε Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, η Βουλή των Ελλήνων αναγνώρισε τη γενοκτονία το 1994 και ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».
-Στα εργασιακά υπήρξε σταδιακή αύξηση των συντάξεων, επέκταση πενθήμερης εργασίας, ετήσια άδεια τεσσάρων εβδομάδων, αύξηση μισθών. Επί ΠΑΣΟΚ θεσπίστηκε ο Κοινωνικός Τουρισμός.
-Έγινε τεράστια επένδυση στον Πολιτισμό και στον Αθλητισμό.
-Ιδρύθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας από τον Γιώργο Γεννηματά. Ένα τεράστιο έργο που έφερε για πρώτη φορά σύγχρονη ιατρική περίθαλψη σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.
-Για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των αστικών κέντρων ιδρύεται το «δακτύλιο» της Αθήνας αλλά και οι μετρήσεις των ρύπων. Περιορίζεται μάλιστα η ίδρυση νέων βιομηχανιών στην Αττική.
-Βελτιώθηκε η θέση των γυναικών, η ισότητα έγινε πράξη, η επαρχία απαλλάχτηκε από το… φόβο του χωροφύλακα. Ενισχύθηκαν τα πολιτιστικά και αθλητικά σωματεία
Η αλήθεια είναι ότι ο ΠΑΣΟΚ έφερε την Αλλαγή σε πολλά κοινωνικά επίπεδα. Έδωσε ώθηση σε μια συντηρητική κοινωνία ώστε να εξελιχθεί και βελτίωσε το κοινωνικό και βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις κομματικές προτιμήσεις του καθενός, δε μπορεί να αμφισβητηθεί.
Το πώς εξελίχθηκε είναι μια διαφορετική ιστορία (άλλωστε το ΠΑΣΟΚ των 80ς ουδεμία σχέση έχει με το ΠΑΣΟΚ των 90ς πολύ δε περισσότερο με το κόμμα του 21ου αιώνα)