Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ είναι από τις πλέον πολυσυζητημένες στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και σίγουρα από τις πλέον αμφιλεγόμενες.
Το βέβαιο είναι ότι περίπου 60 χρόνια μετά, η Οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ έχει γίνει αποδεκτή στην πραγματική της διάσταση: Ότι δηλαδή δεν είχε τη σοβαρότητα και το ρόλο που της απέδιδαν κι απλώς χρησιμοποιήθηκε για να «εξυπηρετήσει» συγκεκριμένες καταστάσεις.
Μέσα από τις οποίες προέκυψε μια σοβαρή συνταγματική ανωμαλία- ως εκτροπή- που προκάλεσε την εκμετάλλευση της κατάστασης από τους συνταγματάρχες οι οποίοι και προχώρησαν στη πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Στις 16 Μαρτίου 1967 ολοκληρώθηκε η δίκη σε πρώτο βαθμό των στρατιωτικών που κατηγορήθηκαν για συμμετοχή στην Οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ και για ενέργειες συνταγματικής εκτροπής.
Καταδικάστηκαν σε 18 χρόνια κάθειρξη και πεντάχρονη στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων οι: συνταγματάρχης Αλέξανδρος Παπατέρπος, αντισυνταγματάρχης Α. Δαμβουνέλης, οι λοχαγοί Άρις Μπουλούκος, Τάκης Παπαγεωργόπουλος και Θεοφάνης Τόμπρας. Σε κάθειρξη 13 χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων οι λοχαγοί Δ. Παπαγιαννόπουλος και Γιάννης Πανούτσος.
Σε κάθειρξη 8 χρόνων και πεντάχρονη στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων ο αντισυνταγματάρχης Δ. Παραλίκας και οι λοχαγοί Α. Βλάχος και Α. Κεπενός, σε φυλάκιση 4 ετών ο λοχαγός Γ. Κωστόπουλος και δύο χρόνων οι λοχαγοί Χ. Θεοδώρου, Ι. Μαρκέτης και Μ. Γεωργίου.
Αθώοι κηρύχθηκαν οι συνταγματάρχες Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, Δημήτριος Χονδροκούκης και Σπ. Τσαμασιώτης, ο αντισυνταγματάρχης Τ. Κατσημήτρος, κ.α.
Απαλλάχθηκαν οι τρεις λοχαγοί που ομολόγησαν ότι υπήρχε η οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ και βοήθησαν την ανάκριση
Σημασία έχει, όμως, να δούμε τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε.
Περίπου ένα χρόνο μετά τη θριαμβευτική νίκη της Ένωσης Κέντρου με ποσοστό 52,72% και 171 έδρες στη Βουλή αλλά και δύο χρόνια μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, ο στρατηγός Γρίβας μαζί με την υπουργό Εθνικής Άμυνας, Πέτρο Γαρουφαλιά ενημερώνουν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο για κάποιες «περίεργες κινήσεις» στο στράτευμα.
Στις 18 Μαϊου του 1965, η εφημερίδα «Ημερήσιος Κήρυξ» της Λάρισας, όργανο του πρώην προέδρου της Βουλής, Κωνσταντίνου Ροδόπουλου (που άνηκε στην ακροδεξιά πτέρυγα της ΕΡΕ) αποκαλύπτει την ύπαρξη της Οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ.
Εντελώς συμπτωματικά αυτό συνέβη περίπου το ίδιο διάστημα με την επιστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου στο κυβερνητικό σχήμα του πατέρα του, Γεωργίου.
Οι ανακρίσεις άρχισαν αμέσως όταν και διαπιστώθηκε ότι ο Γαρουφαλιάς αν και υπουργός Εθνικής Άμυνας δεν είχε ενημερώσει τον πρωθυπουργό, Γεώργιο Παπανδρέου αλλά απευθείας τον βασιλιά.
Οι βουλευτές της ΕΡΕ και των Προοδευτικών κατέθεσαν ερώτηση στη Βουλή, ενώ ο Νίκος Φαρμάκης γνωστός ακροδεξιός της εποχής και προσωπικός φίλος του μετέπειτα δικτάτορα Παπαδόπουλου άρχισε να διακινεί το θέμα και στην Κύπρο σε συνεργασία με τον Νίκο Σαμψών: Τον άνθρωπο που μετά από χρόνια θα χρησιμοποιούσε η χούντα Ιωαννίδη για να ρίξει τον Εθνάρχη Μακάριο και φυσικά να προκαλέσει όλο το κακό στην Κύπρο.
Όμως το θέμα δεν ήταν τόσο απλό! Ο Γρίβας και ο Γαρουφαλιάς μαζί με τον στρατηγό Γεννηματά, τότε αρχηγό του ΓΕΣ είχαν ονομάσει τον Ανδρέα Παπανδρέου ως ουσιαστικό καθοδηγητή του ΑΣΠΙΔΑ.
«Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία» ήταν τα αρχικά της Οργάνωσης που κατηγορήθηκε για πρόθεση συνταγματικής εκτροπής και την απέδιδαν σε κινήσεις της αριστεράς.
Πολλά χρόνια αργότερα αποδείχθηκε ότι η Οργάνωση είχε επαφή με τον Ανδρέα Παπανδρέου (το παραδέχθηκε ο ιδρυτής της, Άρις Μπουλούκος) αλλά όχι και τις προθέσεις που της απέδιδαν. Ουσιαστικά ήταν μια Οργάνωση αξιωματικών που δεν ήθελαν να ενσωματωθούν στον ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) όπου υπήρξε ο πυρήνας εκείνων που το ’67 έκαναν το πραξικόπημα.
Μια οργάνωση μάλλον ακίνδυνων αξιωματικών για κάποιες εσωτερικές εξυπηρετήσεις και σίγουρα χωρίς προθέσεις ούτε και ικανότητες να προκαλέσουν πλήγμα ή εκτροπή. Το έχει παραδεχτεί άλλωστε και ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης τότε νεαρός Βουλευτής.
Την ίδια στιγμή η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» του Πάνου Κόκκα, στενού φίλου του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αν και προσκείμενη στην Ένωση Κέντρου άρχισε να κατηγορεί ανοιχτά τον Ανδρέα Παπανδρέου για συμμετοχή στην Οργάνωση. Μπλέκοντας τον προσωπικό του φίλο, συνταγματάρχη Αλέξανδρο Παπατέρπο στον ΑΣΠΙΔΑ με την υποσημείωση ότι ο συγκεκριμένος αξιωματικός, τότε υπαρχηγός της ΚΥΠ έκανε πολύ μεγάλες προσπάθειες για να διαλύσει το παρακράτος.
Αυτή η κίνηση του Κόκκα, άμεσα συνδεδεμένου προσώπου με το περιβάλλον Μητσοτάκη άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο που είχε να κάνει με τη μάχη διαδοχής του Γεωργίου Παπανδρέου στην Ένωση Κέντρου. Διότι μέχρι τότε, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν ο σίγουρος διάδοχος αλλά η ανέλιξη του Ανδρέα Παπανδρέου είχε αλλάξει τα δεδομένα.
Ο Ανδρέας είχε αρχίσει να συγκεντρώνει γύρω του πολύ ικανό αριθμό στελεχών (κυρίως κεντροαριστερών) αλλά πάντοτε, ο Μητσοτάκης σε συνεντεύξεις του έλεγε ότι δεν ανησυχούσε και ήταν ο σίγουρος διάδοχος του Γεωργίου Παπανδρέου.
Η συνέχεια είναι ακόμα πιο δραματική. Ο πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, αποφασίζει να παραπέμψει την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ συνδυαστικά όμως με εκείνη του σχεδίου Περικλής.
Δηλαδή το ειδικό επιτελικό σχέδιο ανάληψης στρατιωτικών επιχειρήσεων με συνεπικουρία και άλλων αρχών, κυρίως αστυνομικών, αλλά και κάποιων παρακρατικών οργανώσεων με απώτερο στόχο την ποδηγέτηση των βουλευτικών εκλογών του 1961, υπέρ της ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Οι εκλογές που τελικά έμειναν στην ιστορία ως «εκλογές βίας και νοθείας»
Παράλληλα ζήτησε την παραίτηση του Πέτρου Γαρουφαλιά αφού πρώτα τον διέγραψε από την Ένωση Κέντρου. Ο Γαρουφαλιάς δεν παραιτήθηκε ποτέ (!) ενώ ο Παπανδρέου ζήτησε από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Με δεδομένο ότι στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ εμπλεκόταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ο Κωνσταντίνος αρνήθηκε. Ο Παπανδρέου υπέβαλε την παραίτησή του και μέσα σε 50 λεπτά, χωρίς να υπάρχει καν έγγραφη παραίτηση, ο τότε πρόεδρος της Βουλής, Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας ορκίστηκε πρωθυπουργός. Ήταν μέλος της Ένωσης Κέντρου και είχε ειδοποιηθεί να είναι έτοιμος ενώ μαζί με 25 βουλευτές που αποστάτησαν από την Ε.Κ (ανάμεσά τους ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης) επιχείρησε να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης στις 4 Αυγούστου του 1965.
Στους δρόμους γίνονταν διαδηλώσεις καθημερινά υπέρ της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης Παπανδρέου και σε μια απ’ αυτές δολοφονήθηκε ο Σωτήρης Πέτρουλας, φοιτητής και στέλεχος της αριστεράς.
Είναι τα λεγόμενα «Ιουλιανά» και η περίοδος της αποστασίας και βέβαια δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποδίδουν σε αυτή τη συνταγματική ανωμαλία την έλευση της χούντας τον Απρίλιο του 1967.
Πάντως- για να επανέλθουμε στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ- από τα στοιχεία της έρευνας δεν προέκυψε ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε συμμετοχή ενεργή ή έδινε οποιαδήποτε καθοδήγησε στην Οργάνωση.
Στις 16 Μαρτίου του 1967 απαγγέλθηκαν οι κατηγορίες.
Τα τανκς είχαν ήδη αρχίσει να «προθερμαίνονται». Το σχέδιο «Προμηθεύς» λειτουργούσε και ήταν έτοιμο προς εξέλιξη.
Περίπου ένα μήνα μετά, ξεκινούσε η μαύρη περίοδος της χούντας.
