Η 3η Σεπτεμβρίου 1974 είναι ιστορική ημερομηνία για το ΠΑΣΟΚ, ένα κόμμα που κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή και στην κοινωνία επί δεκαετίες.
Είναι η ημερομηνία της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ. «Για να προστατέψουμε το έθνος, για να ανοίξουμε το δρόμο που οδηγεί στην αδέσμευτη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατία. Σ’ αυτά τα πλαίσια πρέπει να ερμηνευτεί και η δικιά μας απόφαση να προχωρήσουμε σήμερα σε μια πολιτική πράξη, στη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων ενός νέου πολιτικού Κινήματος, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος» όπως είχε πει ο ιδρυτής και ηγέτης του, Ανδρέας Παπανδρέου, εκείνη την ημέρα.
Ο Παπανδρέου είχε επιστρέψει από το εξωτερικό στις 16 Αυγούστου. Όλοι γνώρισαν ότι θα προχωρούσε στην ίδρυση ενός πολιτικού φορέα
Η αίθουσα στο ξενοδοχείο του Συντάγματος ήταν κατάμεστη. Στελέχη του ΠΑΚ, του αντιδικτατορικού αγώνα, δημοσιογράφοι… Το νέο Κίνημα παρουσιάστηκε…
«Μόνο με την ενεργό πολιτική παρουσία των πολιτών, απ’ άκρου εις άκρον της Ελλάδας, θα εξασφαλιστούν τόσο η εθνική μας ανεξαρτησία όσο και η λαϊκή κυριαρχία. Ήρθε η ώρα να περάσουμε από την παθητική αναμονή στην ενεργό λαϊκή παρουσία για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας μας» συμπλήρωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Είναι αλήθεια ότι η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη δεν ενθουσίασε τα ΜΜΕ της εποχής. Οι εφημερίδες του κεντρώου χώρου είχαν ταχθεί υπέρ της Ένωσις Κέντρου/Νέες Δυνάμεις, του Γιώργου Μαύρου που φαινόταν ως συνέχεια της ιστορικής Ένωσης Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου.
Τα πρώτα γραφεία του ΠΑΣΟΚ ήταν στην οδό Ακαδημίας 28. Ήταν ένα μικρό δυάρι που παραχώρησε ο Γ.Μυλωνάς. Πάντως μετά από 15 μέρες, το Κίνημα εγκαταστάθηκε σε δύο ορόφους στην οδό Πανεπιστημίου 57. Τα ΜΜΕ δεν του έδιναν προσοχή και ούτε που πρόβαλαν τις θέσεις του.
Το πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο αποτελούσαν οι Άκης Τσοχατζόπουλος, Κώστας Σημίτης, Σάκης Καράγιωργας, Βασίλης Φίλιας, Άγγελος Στάγκος, Κώστας Μανωλκίδης, Άσπα Μανδηλαρά, Θανάσης Τσούρας και Βάσω Παπανδρέου.
Στις εθνικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1974, το ΠΑΣΟΚ έλαβε το 13,5% των ψήφων κι εξέλεξε 13 Βουλευτές. Ήταν τρίτο κόμμα πίσω από τη Νέα Δημοκρατία και την Ένωση Κέντρου/Νέες Δυνάμεις.
Ήταν η εποχή του… ζιβάγκο! Και πολύ σχολιάστηκε στην πορεία ότι το ζιβάγκο έγινε γραβάτα…
Το 1977, το ΠΑΣΟΚ σχεδόν διπλασιάζει τα ποσοστά του (25,34%- 93 βουλευτές) και γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση. Ο δρόμος προς την εξουσία ανοίγει και γίνεται διάπλατος όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας (1980) και η ήδη αποδυναμωμένη Νέα Δημοκρατία, ουσιαστικά δέχεται πλήγμα. Προσωποπαγές κόμμα (όπως το ΠΑΣΟΚ) χωρίς την προσωπικότητα που την εξέφραζε.
Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου γίνεται Κυβέρνηση στις 18 Οκτωβρίου του 1981 με ποσοστό 48,07% και 172 έδρες. «Ο λαός στην εξουσία» έλεγε ο ηγέτης του κόμματος σε μια μνημειώδη συγκέντρωση στο Σύνταγμα που έδωσε το στίγμα του θριάμβου. «Το πανηγύρι της Δημοκρατίας και της Αλλαγής» όπως έλεγε.
Με διαφορά, μάλιστα, 13 μονάδων από τη Νέα Δημοκρατία του Γεωργίου Ράλλη.
Ο οποίος παρέδωσε μαθήματα ευπρεπούς προεκλογικού αγώνα. Έχει μείνει ιστορικό το «δε θέλω ου» σε προεκλογική συγκέντρωση της ΝΔ μετά τις αποδοκιμασίες στο άκουσμα του ονόματος του Ανδρέα Παπανδρέου. Και βέβαια η δήλωση μετά το αποτέλεσμα των εκλογών: «Η επιλογή του ελληνικού λαού είναι σεβαστή αλλά δεν πιστεύω ότι είναι η καλύτερη. Εύχομαι να μην το μετανιώσει ο λαός»!
Πάντως τα ΜΜΕ της εποχής είχαν αλλάξει… κλίμα. Το ΠΑΣΟΚ κυριαρχούσε και έχει μείνει στην ιστορία το πρωτοσέλιδο των «Νέων». Που ήταν μάλιστα με πράσινο μελάνι…
Τέλος πάντων…
Η κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ κράτησε για χρόνια. Ξανά Κυβέρνηση το 1985 και μάλιστα με περίπου 200 χιλιάδες περισσότερες ψήφους από το 1981! Με μικρή φθορά (45,82%- 161 βουλευτές) και ισχυρή πλειοψηφία.
Είχε προηγηθεί και το πρώτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, με την παρουσία του Γιασέρ Αραφάτ
Η αλήθεια είναι ότι το ΠΑΣΟΚ είχε προχωρήσει σε βαθιές κοινωνικές τομές. Σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και απαγκίστρωσης από παλαιολιθικές πρακτικές. Η κατάργηση της μοιχείας ως ποινικό αδίκημα (το… ξεφτιλίκι που γινόταν στους μοιχούς δεν ταιριάζει σε μια μοντέρνα κοινωνία), το ΕΣΥ, ο Κοινωνικός Τουρισμός, τα ΚΑΠΗ, ο μαζικός αθλητισμός, η ψήφος στα 18 και πόσα ακόμα, καταγράφονται.
Παράλληλα όμως δημιούργησε κι ένα σκληρά κομματικό Κράτος. Με τις περιβόητες κλαδικές και βέβαια με μια ΕΡΤ που μόνο… πολυφωνική δεν την έλεγες. Η πολιτική των παροχών καλλιέργησε τα σκληρότερα αισθήματα του Έλληνα. Το ρουσφέτι πήγαινε κι ερχόταν..
Ο συνδικαλισμός ξέφυγε από κάθε όριο… Ελληνικές Βιομηχανίες είτε έκλεισαν είτε άλλαξαν έδρα με το Κράτος να βρίσκεται παντού και όλους να θέλουν να μπουν (κι έμπαιναν) στο Δημόσιο…Όμως λεφτά υπήρχαν!
Ακόμα και το 1989-1990 που έχασε τρεις εκλογικές διαδικασίες, το ΠΑΣΟΚ δεν έπεσε κάτω από 2.543.042 ψήφους!!! Αυτό ήταν το μίνιμουμ. Είχε προηγηθεί το σκάνδαλο Κοσκωτά επάνω στο οποίο είχε πατήσει η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Όπως και στη σχέση του Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη.
Σε μια προεκλογική περίοδο με μεγάλη πόλωση που έφτασε στο όριο της χυδαιότητας. Με προσωπικές επιθέσεις για τη ζωή αλλά και την υγεία (είχε προηγηθεί χειρουργική επέμβαση στο Χέρφιλντ) του Παπανδρέου.
Η ουσία είναι ότι το ΠΑΣΟΚ είχε αρχίσει να χάνει την επαφή του με το λαό, να γίνεται ένα αστικό κόμμα αλλά με την παρουσία του Ανδρέα (ισως ο μόνος πολιτικός που έκανε το λαό να τον αποκαλεί με το μικρό του όνομα) διατηρούσε κάποιες «άμυνες».
Ο τελευταίος θρίαμβος του Παπανδρέου (1993- 46,88% και 3.234.777 ψήφοι- ΡΕΚΟΡ) ήταν με την υγεία του ηγέτη του Κινήματος να έχει κλονιστεί σοβαρά. Το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να προσαρμοστεί με τους λεγόμενους «εκσυγχρονιστές» και τον Κώστα Σημίτη και να επικρατήσει σε δύο διαδοχικές μονομαχίες με ποσοστά 41,49% το 1996 και 43,79% το 2000.
Το 2004 και το 2007 ο Γιώργος Παπανδρέου έχασε τις μάχες από τη ΝΔ του Κώστα Καραμανλή, παίρνοντας πάντως 3 και 2,7 εκ. ψήφους αντίστοιχα. Το 2019 το ΠΑΣΟΚ επιστρέφει στην Κυβέρνηση με 43,92%, με την κρίση να έρχεται και τον Παπανδρέου να λέει «λεφτά υπάρχουν»…
Εδώ καταγράφεται η τελευταία επιτυχία του ΠΑΣΟΚ. Το 2012, με τον Ευάγγελο Βενιζέλο πλέον στο τιμόνι πέφτει στο 13 και στο 12%… Το 2015 κάνει ιστορικό χαμηλό με 4,68%΄και είναι… έβδομο κόμμα ενώ έχοντας πλέον μετεξελιχθεί σε Δημοκρατική Συμπαράταξη και ΚΙΝΑΛ και με τη Φώφη Γεννηματά στην ηγεσία βρίσκεται μεταξύ 6 και 8 τοις εκατό…
Το Κίνημα που άρχισε την 3η Σεπτεμβρίου του 1974… Από 666.413 ψήφους έφτασε στο ρεκόρ των περίπου 3,5 εκ. το 1993… Που έφτασε στο 48% μέσα σε επτά χρόνια από την ίδρυσή του… Σήμερα έχει την απαξίωση ακόμα κι εκείνων που ευεργέτησε.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που λένε «εγώ ποτέ δε ψήφισα ΠΑΣΟΚ» κι απορείς πως είχε φτάσει σε τέτοια ποσοστά.
Άλλωστε η συμμετοχή του για την είσοδο της Ελλάδας σε μνημονιακό καθεστώς, το ταύτισε με την κρίση, τη φτωχοποίηση του Έλληνα… Και την «τιμωρία» να είναι φυσικό επακόλουθο.
Είναι ένα Κίνημα που έπαιξε πολύ καθοριστικό ρόλο στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Που επιχείρησε βαθιές τομές στην κοινωνία. Που μίλησε στη γλώσσα του λαού. Αλλά και που στην ουσία παρασύρθηκε από την αιώνια πελατειακή σχέση που υπάρχει με την Ελλάδα.
Ένα Κίνημα με κοινωνικές βάσεις που μετεξελίχθηκε σε αυστηρά αστικό και από το 1996 και μετά ελάχιστα θύμισε σοσιαλισμό. Και φυσικά τις αρχές με τις οποίες έκανε εκκίνηση…
Και πλέον, στη νέα γενιά, μόνο τα γνωστά ανέκδοτα, απόλυτα ταυτισμένα με τα… λεφτά και τη χαλαρότητα, το θυμίζουν.
Και βίντεο όπως αυτό
