Η Λέλα Καραγιάννη, γεννημένη στη Λίμνη Ευβοίας το 1898, υπήρξε αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης και αρχηγός της αντιναζιστικής οργάνωσης «Μπουμπουλίνα». Συνελήφθη από την Ειδική Ασφάλεια και εκτελέστηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 1944 από τους Γερμανούς, δηλαδή λίγο πριν την Απελευθέρωση της Ελλάδας. Σαν σήμερα λοιπόν συμπληρώθηκαν 76 χρόνια από τον θάνατο της Ελληνίδας ηρωίδας.
Τον Ιούλιο το 1944, η Λέλα Καραγιάννη συνελήφθη από την Γκεστάπο μαζί με πέντε από τα παιδιά της, βασανίστηκε στα μπουντρούμια των Ες-Ες στην οδό Μέρλιν, μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου Αττικής και τελικά, άκαμπτη στις ανακρίσεις και τα βασανιστήρια, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές, μαζί με άλλους 59 αγωνιστές της Αντίστασης, στο Άλσος Χαϊδαρίου, κοντά στη μονή Δαφνίου, ένα μήνα περίπου πριν από την Απελευθέρωση. Το 1947 η Ακαδημία Αθηνών της απένειμε το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας.
Το 1916 παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό Νικόλαο Καραγιάννη, με τον οποίο απέκτησε επτά παιδιά: την Ιωάννα, τον Γεώργιο, την Ηλέκτρα, τον Βύρωνα, τον Νέλσωνα, τη Νεφέλη και την Ελένη.
Η γερμανοϊταλική κατοχή της Ελλάδας, μετέτρεψε την Λέλα Καραγιάννη από μητέρα και νοικοκυρά σε μια σπουδαία Ελληνίδα πατριώτισσα και αγωνίστρια κατά του εχθρού.
Τα παιδιά της Λέλας Καραγιάννη σε εκδήλωση προς τιμήν της μητέρας τους.
Λέλα Καραγιάννη: Αντιστασιακή οργάνωση με «πυρήνα» την οικογένειά της
Από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής έφτιαξε μία ομάδα με πυρήνα μέλη της οικογένειάς της και άρχισε το έργο της απόκρυψης και φυγάδευσης των Βρετανών στρατιωτικών που είχαν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα, στο Κάιρο. Παράλληλα οργάνωση προξενούσε και διάφορες δολιοφθορές κατά του εχθρού. Με την πάροδο του χρόνου, η μικρή οικογενειακή ομάδα διευρύνθηκε και εξελίχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση «Μπουμπουλίνα» (η Λέλα ήταν απόγονος της θρυλικής Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας), που αριθμούσε πάνω από 150 μέλη.
Στις 11 Ιουλίου 1944 κι ενώ νοσηλευόταν στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, συνελήφθη από τους Γερμανούς, κατόπιν προδοσίας του Γιώργου Ριζόπουλου που ήταν συνεργάτης των ναζί. Την ίδια ημέρα συνελήφθησαν και πέντε από τα παιδιά της. Ο σύζυγός της και τα δύο παιδιά της Γεώργιος και Ελένη κατόρθωσαν να διαφύγουν.
Λέλα Καραγιάννη: Χτύπησε τον ανακριτική της
Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στα μπουντρούμια των Ες-Ες στην οδό Μέρλιν και βασανίσθηκαν άγρια. Όχι μόνο δεν ομολόγησαν, αλλά η Καραγιάννη χαστούκισε τον βάναυσο ανακριτή της Φριτς Μπέκερ. Τα βασανιστήρια που ακολούθησαν ήταν φρικτά. Την κρέμασαν και της εξάρθρωσαν τα χέρια, της έκαυσαν τα άκρα με ηλεκτρική μηχανή, την υπέβαλαν επί τριήμερο στο μαρτύριο της δίψας και τέλος της τρύπησαν τα πλευρά με το πόμολο της πόρτας.
Δεν εκάμφη ακόμα και όταν της διαμήνυσαν ότι θα εκτελούσαν τον γιο της Νέλσωνα, αν δεν ομολογούσε. Αυτή τους απάντησε υπερήφανα: «Ζητείτε από μία ελληνίδα μάνα να προδώσει τους συνεργάτες της και την πατρίδα της με την απειλή του τυφεκισμού των παιδιών της. Ε, λοιπόν, μάθετε ότι τα παιδιά μου ανήκουν στην Ελλάδα και το αίμα τους θα πνίξει τους Ούνους και όλη τη Γερμανία σας!»
Την αυγή της 8ης Σεπτεμβρίου 1944, η Λέλα Καραγιάννη οδηγήθηκε με άλλους πατριώτες στο Άλσος Δαφνίου. Λίγο πριν από την εκτέλεσή της, απευθυνόμενη στους άλλους μελλοθάνατους, φώναξε: «Ψηλά παιδιά τα κεφάλια να δουν οι Ούνοι πως ξέρουν να πεθαίνουν οι Έλληνες για την πατρίδα τους».
Το πτώμα της, διάτρητο από τις σφαίρες, παρελήφθη κρυφά από φίλους της οικογένειάς της και τάφηκε στο Β’ Νεκροταφείο Πατησίων. Την επομένη, 9 Σεπτεμβρίου 1944, τα πέντε παιδιά της απελευθερώθηκαν με τη μεσολάβηση μιας γερμανίδας κατοίκου της Αθήνας, η οποία επωφελήθηκε από την αλλαγή διοίκησης στη Γερμανική Φρουρά Αθηνών.
«Να δουν οι Ούνοι πως ξέρουν να πεθαίνουν οι Έλληνες»
«Αν ποτέ σας πιάσουν οι Γερμανοί, μας είπε, να δείξετε γενναιότητα και να μην λυγίσετε, γιατί έτσι θα επιβαρύνετε περισσότερο την θέση σας. Προσέξτε καλά, δεν ξέρετε τίποτα για το τι έκανα, έτσι μόνο θα γλυτώσετε, και δεν θέλω να κλάψετε ή να πενθήσετε για μένα, μόνο να σκέπτεστε, ότι ό,τι κάναμε το κάναμε για την πατρίδα και αυτό θα σας ανακουφίζει. Μας έλεγε ακόμη ότι πίστευε στον Θεό και στην βοήθειά του για να σωθούμε εμείς, τα παιδιά της», διηγήθηκε χρόνια αργότερα ο Βύρων Καραγιάννηςγις γιος της Λέλας Καραγιάννη.
Λέλα Καραγιάννη: Αναγνώριση και αμέτρητες τιμές και στο εξωτερικό
Για τη δράση της και το μαρτυρικό και ηρωικό τέλος της, η Λέλα Καραγιάννη τιμήθηκε ως εθνική ηρωίδα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό όσο λίγοι αγωνιστές του απελευθερωτικού αγώνα. Μεταξύ άλλων της απενεμήθη το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας από την Ακαδημία Αθηνών και, το 2011, ο τιμητικός τίτλος του Δικαίου των Εθνών από το Γιαντ Βασσέμ, το Ίδρυμα για την Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων, ενώ το 2020 της απενεμήθη ο βαθμός του Ταξιάρχου επί τιμή.
Στη συμβολή των οδών Λέλας Καραγιάννη αριθ. 1 και Σταυροπούλου, στην Αθήνα, κοντά στην Πλατεία Αμερικής, υπάρχει η διώροφη Οικία Λέλας Καραγιάννη (διατηρητέο από το 1995 η οποία αποτελούσε και το αρχηγείο της ). Επίσης Μαρμάρινη προτομή της Λέλας Καραγιάννη τοποθετήθηκε στην οδό Τοσίτσα στα Εξάρχεια το 1963, έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή (το 2016 άγνωστοι το αποκεφάλισαν αλλά αποκαταστάθηκε άμεσα).
Στις 18 Ιουνίου 2020, η Ελληνική Δημοκρατία τιμώντας την εθνική δράση και την αυτοθυσία της Λέλας Καραγιάννη, της απένειμε τον βαθμό του ταξιάρχου επί τιμή.
Tο σπίτι της Λέλας Καραγιάννη αναπαλαιωμένο. Κηρύχθηκε το 1995 ιστορικό διατηρητέο μνημείο
