Από πού πήρε το όνομά του το Καρπενήσι, και γιατί νήσι αφού δεν είναι νησί;

Το Καρπενήσι δεν είναι νησί. Και όμως, τελειώνει σε -νήσι. Μια κατάληξη που κάνει πολλούς να ρωτούν εύλογα: πώς βρέθηκε η λέξη “νησί” στην καρδιά της ηπειρωτικής Στερεάς Ελλάδας;

Η πιο αποδεκτή ετυμολογική εξήγηση έρχεται από τα αρωμουνικά, τη γλώσσα των Βλάχων. Η λέξη “Kárpinu” σημαίνει “γάβρος” ή “οστρύα”, ένα είδος φυλλοβόλου δέντρου. Σε συνδυασμό με την περιεκτική κατάληξη “-iş”, που δηλώνει τόπο με αφθονία κάποιου στοιχείου, το “Carpeniş” δηλώνει “τόπο γεμάτο οστρύες”. Η ρίζα “carpinus” υπάρχει ήδη στη λατινική γλώσσα. Από αυτή την εκδοχή προκύπτει και η πιο ορθή γραφή: Καρπενίσι, όχι Καρπηνήσι ούτε Καρπενήσι με έμφαση στο νησί.

Υπάρχει όμως και δεύτερη εκδοχή, από την ίδια την τοπική παράδοση. Λέγεται ότι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής βρήκαν τον τόπο γεμάτο σφενδάμια, και τον ονόμασαν Carpen-isu, όπου το “carpen” σημαίνει σφενδάμι και το “isu” τόπος. Εδώ πάλι κυριαρχεί το φυτωνύμιο, το δέντρο ως ονομασία.

Μια πιο λαϊκή αλλά λιγότερο επιστημονικά τεκμηριωμένη θεωρία λέει πως το όνομα προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις “kar” (χιόνι) και “benis” (σκέπασμα), κάνοντας το “Καρμπενίς” να σημαίνει “χιονοσκεπής τόπος”. Αυτή η εκδοχή έχει λογοτεχνική αξία, όμως δεν έχει τις ίδιες γλωσσολογικές ρίζες με τις δύο προηγούμενες.

Το ενδιαφέρον είναι ότι το -νήσι στο τέλος μπήκε από παρετυμολογία: επειδή ο κόσμος άκουγε το τοπωνύμιο και συνδύαζε το τέλος της λέξης με κάτι οικείο, με το “νησί”. Δεν υπάρχει κάποιο νησιωτικό στοιχείο στην περιοχή, ούτε ιστορικά, ούτε γεωγραφικά.

Το όνομα Καρπενήσι αναφέρεται για πρώτη φορά σε τουρκικό απογραφικό κατάστιχο του 1454/1455, κάτι που μας δείχνει πως ήδη τότε η λέξη είχε εδραιωθεί ως τοπωνύμιο. Η παρουσία των Βλάχων στην περιοχή και η βλάχικη επιρροή στη γλώσσα επιβεβαιώνει την πρώτη εκδοχή.

Άρα, το Καρπενήσι δεν πήρε το όνομά του από θάλασσα, ούτε από νησί. Το πήρε από τα δέντρα. Και ίσως αυτό το κάνει ακόμα πιο ποιητικό: ένα όνομα που φυτρώνει από το χώμα και όχι από το κύμα.