Μπανάνα στο καράβι δεν ήταν ποτέ καλή ιδέα

Υπάρχουν προλήψεις που αντέχουν στον χρόνο όχι γιατί είναι λογικές, αλλά γιατί οι ναυτικοί τις μετατρέπουν σε νόμους άγραφους και απόλυτους. Μια από τις πιο παράξενες, αλλά ταυτόχρονα πιο διαδεδομένες, είναι η απαγόρευση της μπανάνας πάνω σε πλοίο. Ναι, το ταπεινό φρούτο που σήμερα βρίσκεται σε κάθε σακούλα σούπερ μάρκετ, θεωρείται εδώ και αιώνες κάτι σαν καταραμένο φορτίο για το πλήρωμα ενός σκάφους. Και όχι μόνο σε πλοία μεταφοράς φρούτων, αλλά και σε ψαρόβαρκες, αλιευτικά, ιστιοπλοϊκά ή ακόμα και σε σκάφη αναψυχής. Η παρουσία της μπανάνας είναι συνώνυμη με τη γρουσουζιά.

Η αρχή αυτής της παράδοσης τοποθετείται περίπου στον 18ο αιώνα, όταν τα εμπορικά πλοία της Καραϊβικής και της Κεντρικής Αμερικής μετέφεραν μπανάνες προς την Ευρώπη. Οι μπανάνες είχαν ένα χαρακτηριστικό που άλλαξε τα δεδομένα του ναυτικού εμπορίου: ωρίμαζαν πολύ γρήγορα. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να μεταφέρονται αστραπιαία, και τα πλοία που τις μετέφεραν δεν σταματούσαν εύκολα ούτε για ψάρεμα ούτε για ανεφοδιασμό. Οι ψαράδες και τα πληρώματα σύνδεσαν, λοιπόν, την παρουσία μπανάνας με το γεγονός ότι τα πλοία αυτά γύριζαν πάντα άδεια από ψάρια. Το αποτέλεσμα; Μπανάνα στο πλοίο σημαίνει μηδέν ψάρι.

Όμως δεν ήταν μόνο θέμα ψαριού. Οι μπανάνες έκρυβαν και κινδύνους. Μέσα στα τσαμπιά τους μπορούσαν να κρυφτούν δηλητηριώδη έντομα, όπως αράχνες, σκορπιοί ή σκαθάρια που μπορούσαν να τσιμπήσουν ανύποπτους ναύτες. Σε μια εποχή χωρίς αντιβιοτικά, ένα τσίμπημα μπορούσε να είναι θανατηφόρο. Υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις ναυτών που πέθαναν μυστηριωδώς ενώ το μόνο κοινό που είχαν όλα τα περιστατικά ήταν η παρουσία ενός φορτίου με μπανάνες.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι μπανάνες εκλύουν αιθυλένιο, ένα αέριο που επιταχύνει την ωρίμανση και τη σήψη. Όταν το φορτίο περιλάμβανε και άλλα φρούτα ή τρόφιμα, η παρουσία της μπανάνας τα έκανε να χαλάνε πιο γρήγορα, προκαλώντας δυσοσμία, μούχλα και ενίοτε δηλητηριάσεις. Οι ναυτικοί, χωρίς να γνωρίζουν χημεία, παρατηρούσαν τα φαινόμενα και κατέληγαν στο συμπέρασμα πως η μπανάνα φέρνει αρρώστιες και προβλήματα. Όπως κάθε λαϊκή σοφία, η επιστημονική αλήθεια μπλέχτηκε με τον μύθο και το αποτέλεσμα ήταν μια πίστη που κρατάει μέχρι σήμερα.

Στη σύγχρονη εποχή, η δεισιδαιμονία αυτή δεν έχει εξαφανιστεί. Σε πολλά αλιευτικά σκάφη, οι καπετάνιοι αρνούνται να δεχτούν μπανάνες στο κατάστρωμα. Κάποιοι απαγορεύουν ακόμα και αντικείμενα με ετικέτες μπανάνας, σαμπουάν με άρωμα μπανάνας ή ενεργειακές μπάρες που περιέχουν το φρούτο. Η πίστη είναι τόσο ισχυρή, που σε διαγωνισμούς ψαρέματος, αν εμφανιστεί κάποιος με μπανάνα στην τσάντα του, του ζητούν να την πετάξει στη θάλασσα πριν μπει στο σκάφος. Ακόμα και σε ναυτικούς κόλπους των ΗΠΑ, η προληπτική αποφυγή της μπανάνας θεωρείται κανόνας.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η μπανάνα έχει κάποιο μεταφυσικό φορτίο. Όμως η θάλασσα, όπως και η παράδοση, έχει τους δικούς της κανόνες. Και όταν ένας ψαράς περνάει εβδομάδες χωρίς να πιάσει τίποτα, και θυμάται ότι την τελευταία φορά που έπιασε μεγάλα ψάρια δεν υπήρχε πουθενά μπανάνα, η σύνδεση είναι εύκολη. Στο τέλος, η μπανάνα γίνεται σύμβολο του απρόβλεπτου και της αποτυχίας — και κανείς δεν θέλει κάτι τέτοιο σε ένα σκάφος.