Εθισμός στο διαδίκτυο: Aντιμετωπίστε τις πραγματικές αιτίες

Η χρήση του διαδικτύου έχει γίνει σίγουρα μέρος της ανθρώπινης φύσης μας. Όμως, πότε και γιατί αυτή η συνήθεια μετατρέπεται σε εθισμό;

Είναι δεδομένο, πως ειδικότερα τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εκρηκτικής ανάπτυξης της τεχνολογίας στις ζωές μας, η οποία συνεχίζει να συμβαίνει με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς.

Σήμερα, ένας μέσος άνθρωπος θεωρεί ως δεδομένο, το να έχει πρόσβαση σε παροχές και πολυτέλειες, οι οποίες θα ήταν ανήκουστες και αφάνταστες για έναν πολίτη στις αρχές του περασμένου αιώνα. Η τεχνολογία έχει εισχωρήσει στις ζωές μας, με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Όμως τη μεγαλύτερη επίδραση στην καθημερινότητά μας, χωρίς αμφιβολία την ασκεί ο τομέας του διαδικτύου.

Με τη χρήση του διαδικτύου σήμερα, οι άνθρωποι ενημερώνονται και ενημερώνουν, επικοινωνούν, κάνουν αγορές, εξοφλούν λογαριασμούς, ψυχαγωγούνται και διασκεδάζουν, κάνουν νέες γνωριμίες. Θα ήταν αφελές να ισχυριστεί κάποιος πως το internet δεν αποτελεί μια σημαντικότατη και πολύ χρήσιμη πολυτέλεια για εμάς. Όμως η χρήση του internet, φαίνεται πως έχει αποσπάσει ένα τεράστιο μερίδιο χρόνου από την καθημερινότητά πολλών ανθρώπων και έχει φτάσει σε επίπεδα ενός επικίνδυνου εθισμού.

O εθισμός των παιδιών σε αριθμούς

Πάνω σε αυτό το θέμα, έχει ενδιαφέρον να καταθέσουμε μία πρόσφατη έρευνα του ΚΕΘΕΑ. Η συγκεκριμένη έρευνα διενεργήθηκε σε ένα σεβαστό δείγμα μαθητών γυμνασίου και έδειξε τα εξής :

Το 95% των μαθητών που συμμετείχαν σε αυτήν την έρευνα, έχει δικό του κινητό. Ο μέσος όρος ηλικίας που τα παιδιά απέκτησαν κινητό, ήταν τα 11 έτη. Το 86% δήλωσε ότι το χρησιμοποιεί για παραπάνω από έναν λόγο (πρόσβαση στο διαδίκτυο, ψυχαγωγία και ενημέρωση, κλήσεις, μηνύματα και μουσική). Το 45% των μαθητών με κινητό αφιερώνει μέχρι 2 ώρες ημερησίως σε αυτό, το 25% μέχρι 5 ώρες και ένα 12% πάνω από 6 ώρες την ημέρα. Έξι στους δέκα μαθητές δήλωσαν ότι το κόστος αγοράς του κινητού που χρησιμοποιούν ήταν από 100 έως 300 ευρώ.

Ο μέσος όρος ηλικίας που τα παιδιά δήλωσαν ότι απέκτησαν αυτόνομη πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι τα 10 έτη. Tο 32% των μαθητών δεν έχει ποτέ επίβλεψη κάποιου ενήλικα όταν πλοηγείται στο διαδίκτυο, ενώ το 25% έχει σπάνια.

Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας είναι τουλάχιστον ανησυχητικά και σίγουρα δημιουργούν έντονους προβληματισμούς. Φαίνεται πως οι νέες γενιές, έχουν την τάση να εθίζονται όλο και περισσότερο στα προϊόντα τεχνολογίας και τη χρήση διαδικτύου. Παράλληλα και οι ενήλικες δεν βρίσκονται σε καθόλου καλύτερη κατάσταση. Ποια είναι όμως τα βαθύτερα αίτια αυτού του φαινομένου;

Τι μας κάνει να «κολλάμε» στην οθόνη του κινητού μας;

Είναι σίγουρο πως όλοι μας, έχουμε γίνει θεατές ή και πρωταγωνιστές, μιας πολύ συνηθισμένης – πλέον – σκηνής της καθημερινότητας. Το στιγμιότυπο μιας παρέας φίλων, που έχουν συναντηθεί σε μία καφετέρια ή άλλο παρόμοιο χώρο και κανείς δεν μιλάει με κανέναν, γιατί όλοι ασχολούνται με τα κινητά τους και κοιτούν απορροφημένοι, τις οθόνες τους. Τις περισσότερες φορές δε, αυτό που τσεκάρουν στο διαδίκτυο, είναι τα δρώμενα στα διαφόρων ειδών social media.

Στο συγκεκριμένο – και τόσο κλασσικό πλέον – κοινωνικό φαινόμενο, συναντούμε κάτι εξαιρετικά παράδοξο. Η παρέα των φίλων, υποτίθεται πως έχει συναντηθεί σε ένα κοινό μέρος για να μιλήσει ο ένας με τον άλλον, να μάθουν τα νέα τους και γενικότερα να περάσουν κάποιες ευχάριστες στιγμές μαζί.

Όλο αυτό είναι μια μορφή επικοινωνίας και ουσιαστικά είναι η γνησιότερη και η πιο ανόθευτη μορφή επικοινωνίας. Ποιο είναι όμως το παράδοξο; Είναι το ότι, με τη συμπεριφορά τους, δείχνουν να δυσανασχετούν απέναντι σε αυτόν τον κλασσικό τρόπο επικοινωνίας και -αργά η γρήγορα-  προτιμούν να στραφούν προς τις οθόνες των κινητών τους, αναζητώντας τι; Το να επικοινωνήσουν! Δηλαδή στην ουσία, ανταλλάσσουν επί τόπου, την αληθινή μορφή επικοινωνίας με μία άλλη, την τεχνητή!

Άρα, ο βαθύτερος λόγος που συμβαίνει αυτό το φαινόμενο δεν είναι μια αόριστη τάση αποξένωσης από την πραγματικότητα, όπως ισχυρίζονται πολλοί, αλλά η υποσυνείδητη αναζήτηση μιας άλλης μορφής επικοινωνίας! Γιατί όμως μας συμβαίνει αυτό; Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του, κοινωνικό ον και αποζητά την επικοινωνία με διάφορους τρόπους. Αλλά, γιατί δείχνει να προτιμά την επικοινωνία μέσω διαδικτύου;

Ο σημαντικότερος λόγος είναι, πως με την είσοδο του internet στη ζωή μας, βρήκαμε μια χρυσή ευκαιρία, για να αρχίσουμε να επικοινωνούμε ελεγχόμενα και με τους δικούς μας μόνο όρους. Στο διαδίκτυο «χτίζουμε» ένα προστατευμένο τεχνητό περιβάλλον, όπου εμείς διαλέγουμε με ποιους θα αλληλεπιδράσουμε, τι θα δείξουμε προς τα έξω, ποιους θα κάνουμε «follow» και ποιους θα αποκλείσουμε από τη σφαίρα των συναναστροφών μας.

Φτιάχνουμε αυτά τα τόσο βολικά ψηφιακά «κουτάκια» μας, και τοποθετούμε εντός τους, μοναχά ότι ταιριάζει και συμφωνεί με τις απόψεις μας, τις πεποιθήσεις μας, την ηθική (ή   την μη ηθική) μας και την αισθητική μας. Ταυτόχρονα, παρέχουμε στον εαυτό μας ένα φιλόξενο και ανώδυνο «άσυλο», για τα ελαττώματα του χαρακτήρα μας. Καταπνίγουμε τεχνηέντως, κάθε διαφορετική άποψη ή κρητική η οποία σε μερικές περιπτώσεις θα μπορούσε να μας προβληματίσει ή ακόμα και να μας εξελίξει σαν προσωπικότητες. Έτσι, απολαμβάνουμε έναν «υπέροχο» πνευματικό ύπνο, ο οποίος μας κρατάει στάσιμους, μακριά από κάθε πιθανότητα ψυχικής προόδου.

Δεν είναι κακό να επιλέξεις έναν διαδικτυακό τρόπο επικοινωνίας , που να συνυπάρχει αρμονικά με τα θέλω σου και τον χαρακτήρα σου. Όμως, το να ακολουθείς ΜΟΝΟ αυτόν τον τρόπο ή κυρίως αυτόν τον τρόπο, για να επικοινωνείς με τους άλλους ανθρώπους, οδηγεί σίγουρα, σε επιζήμια μονοπάτια.

Η προσωπική επαφή στοιχίζει, αλλά και επιβραβεύει

Η πραγματική επαφή με τους ανθρώπους, δεν μας παρέχει τις προστασίες που απολαμβάνουμε μέσω των social media. H επαφή προσώπου με πρόσωπο, όταν δεν είναι απολύτως ελεγχόμενη και αυτή, ενέχει πιθανότητες να ακούσουμε διαφωνίες, κριτική, πληροφορίες και γνώσεις που υποθέτουμε (λανθασμένα πολλές φορές) πως δεν μας ενδιαφέρουν, διαφορετικούς τρόπους σκέψης, συμβουλές, επιχειρήματα, αλλά ακόμα και αποδοκιμασία για κάποιες από τις θέσεις μας. Όλα αυτά είναι απαραίτητα στοιχεία για να επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, η κοινωνική μας ζύμωση. Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας, μπορεί να μας στοιχίζει κάποιες φορές, αλλά είναι πολύ πιο γόνιμος και ουσιαστικός, από τον ψηφιακό.

Ο εθισμός στην πληροφορία   

Ένας δεύτερος  σημαντικός λόγος, που δείχνουμε να προτιμούμε την περιπλάνηση στο διαδίκτυο, εις βάρος της προσωπικής επαφής, είναι ο εθισμός μας στην απόκτηση πληροφοριών. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσο μεγάλη και τόσο εύκολη πρόσβαση σε αυτές, όσο έχουμε σήμερα. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από εκατοντάδες πληροφορίες διαφόρων ειδών. Όταν ο εγκέφαλός μας, συνηθίζει για χρόνια να λαμβάνει κατά τη διάρκεια της ημέρας συνεχώς νέες πληροφορίες, είναι φυσικό πως κάποια στιγμή αυτή η συνήθεια θα φτάσει σε επίπεδα εξάρτησης.

Όταν συνομιλούμε ζωντανά με ένα πραγματικό πρόσωπο, φυσιολογικά υπάρχουν στιγμές «κενού» στη συζήτηση, παύσεις, αμηχανία, σιωπή. Όμως, με την αλόγιστη χρήση του internet, ο εγκέφαλός μας έχει «εκπαιδευτεί» έτσι, ώστε να μην μπορεί να «ανεχθεί» τέτοια κενά επικοινωνίας. Εκείνη τη στιγμή, ένας εσωτερικός «συναγερμός», μας παροτρύνει να γεμίσουμε αυτό το κενό με φρέσκες πληροφορίες. Και που βρίσκονται αυτές; Ασφαλώς στην οθόνη του κινητού μας…

Και η… φραγή στα εισερχόμενα, είναι απαραίτητη

Μόνο που, ο εγκέφαλός μας αλλά και η ψυχή μας, έχουν μεγάλη ανάγκη από στιγμές ξεκούρασης και ησυχίας, για να μπορούν να λειτουργούν ομαλά και αρμονικά. Επιπλέον, είναι σίγουρα ευεργετικό, να μάθουμε να περιορίζουμε τη ροή εξωτερικών πληροφοριών, έτσι ώστε να μπορούμε να αφιερώνουμε χρόνο για να στρέψουμε την προσοχή μας και στις εσωτερικές μας πληροφορίες. Δηλαδή, να εστιάσουμε στον εαυτό μας, στις πραγματικές ανάγκες του, στις αδυναμίες του και στον πολύτιμο αγώνα για πνευματική προκοπή.

Η τεχνολογία είναι σίγουρα ένα πολύτιμο εργαλείο. Όπως ισχύει για κάθε εργαλείο, ο τρόπος χρήσης του, είναι αυτός που θα ορίσει αν θα μας ωφελήσει ή αν θα μας βλάψει.

Η ρήση του Γάλλου επιστήμονα και φιλοσόφου Jean Rostand, είναι εξαιρετικά επίκαιρη και χρήσιμη, για τον αιώνα που διανύουμε:

«Η επιστήμη μας έκανε θεούς πριν να γίνουμε άξιοι να είμαστε άνθρωποι».