Η Άγκυρα, είναι μια αρχαία Ελληνική πόλη, η οποία βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της Μικράς Ασίας ανάμεσα στον Άλυ και τον Σαγγάριο ποταμό. Είναι σπουδαίος σιδηροδρομικός κόμβος προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα: Λυκαονία, Φρυγία, Βιθυνία, Παφλαγονία, Καππαδοκία, Αρμενία, Περσία, Συρία.
Εντάσσεται στην επαρχία της αρχαίας Γαλατίας. Απ’ την Κωνσταντινούπολη απέχει 578 χλμ. κι απ’ τη Μαύρη θάλασσα 185 χλμ. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, βέβαια, την κάνουν να είναι και σπουδαίο κέντρο εμπορικό. Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω σ’ ένα λόφο και περιβάλλεται απ’ το Ελμά νταγ (βουνό), το Μιρίν νταγ και το Μπογλήμ.
Η ίδρυσή της χάνεται μέσα στις διάφορες παραδόσεις. Σύμφωνα με μια εκδοχή, την ίδρυσε ο Μίδας, ο γιος του Γόρδιου, τον 8ο π.Χ. αιώνα και από μια άγκυρα που ανακάλυψε στον τόπο, την ονόμασε την πόλη Άγκυρα. Από τότε γνώρισε η πόλη Έλληνες και Ρωμαίους εκπολιτιστές, Άραβες και Μογγόλους επιδρομείς, ώσπου μετά το 1360 μ.Χ. υποτάχθηκε στους Τούρκους. Σήμερα οι Τούρκοι την ονομάζουν Άγκαρα, αλλά παλιότερα Τούρκοι και χριστιανοί την έλεγαν Εγκιουριού. Στη δίφθογγο ου-ιου σώζεται η αρχαία ελληνική προφορά του υ που οι αρχαίοι Έλληνες το πρόφεραν ως τη δίφθογγο ου-ιου.
Η πόλη ήταν διάσημη απ’ την αρχαιότητα, αλλά η μεγαλύτερή της ακμή συμπίπτει με τη ρωμαϊκή κατοχή, ύστερα από το 25 π.Χ., οπότε μ’ όλη τη Γαλατία αποτέλεσε ρωμαϊκή επαρχία. Ο Λιβάνιος την παραβάλλει με την Αθήνα και ο Θεομιτίων την ονομάζει «Γαλατία η Ελληνίς».
Ερείπια του ναού του Αυγούστου και της Ρώμης στην Άγκυρα (Άνκαρα).
Όταν την επισκέφθηκε ο Αύγουστος την ονόμασε Augusta, που σημαίνει Σεβαστή, και οι κάτοικοί της σ’ ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον αυτοκράτορα αφιέρωσαν στη λατρεία του έναν παλαιότερο ναό που είναι γνωστός ως το «Αυγουσταίο» ή το «Monumentum Ancyranum» ή και ως «Marmor Ancyranum».
Ψηλά στο λόφο, στεφανωμένη απ’ τα κάστρα ήταν χτισμένη η αρχαία ακρόπολη, της οποίας τα τείχη τα επεξέτειναν οι Ρωμαίοι ως την πεδιάδα και όλες τις ψηλές συνοικίες τις μετάτρεψαν σ’ ευρύ φρούριο. Μέσα σ’ αυτό το φρούριο απλώθηκαν αργότερα οι χριστιανοί. Έτσι η παλιά πόλη αγνάντευε μια εύφορη πεδιάδα –σήμερα ασφυκτιά απ’ το τσιμέντο– που την διέσχιζαν οι ποταμοί: Ταμπαχανέ Τσάι (χείμαρρος), Ιντζέ Σου και το Τσιμπούκ Τσάι. Αυτοί όλοι ενώνονται στο Ακ-Κιοπρού με τον Εγκιουριού Σου κι εκβάλλουν στον Σαγγάριο.
Στους χριστιανικούς χρόνους ήταν μία απ’ τις πρώτες μητροπόλεις, με τίτλο μητροπολίτη: «Ο Αγκύρας υπέρτιμος κι έξαρχος πάσης Γαλατίας». Στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού «πρώτη και μεγίστη των Γαλατών πόλις», αποτέλεσε το κέντρο έντονης χριστιανικής ζωής, με δύο τοπικές συνόδους, τη μία το 314 και την άλλη το 358 μ.Χ. Για τους λόγους αυτούς δεν είναι τυχαίο το ότι εδώ δίδαξαν οι απόστολοι Παύλος, Πέτρος κι Ανδρέας. Ο Παύλος δυο φορές «διήλθε την Γαλατικήν χώραν και Φρυγίαν στηρίζων πάντας τους μαθητάς», και το 57 μ.Χ. ο απόστολος των εθνών απηύθυνε τη γνωστή προς τους Γαλάτες επιστολή του.
Απ’ τους Ρωμαίους, μ’ ενδιάμεση κατοχή απ’ τους Άραβες, πέρασε η Άγκυρα στους Βυζαντινούς κι απ’ το 1362 μ.Χ. υποτάχθηκε στον Σουλτάνο Μουράτ Α΄ των Οσμανιδών. Από τότε η Άγκυρα άρχισε να παρακμάζει.
Αναπαράσταση της Άγκυρας – Πηγή: https://prosemenov.ru/el/naselenie-ankara-stolica-turcii-obrazovanie-i-nauka/https://prosemenov.ru/el/naselenie-ankara-stolica-turcii-obrazovanie-i-nauka/
Στις 29 Αυγούστου 1916, έχοντας προηγηθεί η εξόντωση των Αρμενίων της πόλης, οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στη πόλη για να κάψουν την Ελληνική και την αρμενική συνοικία και για να μη φανούν οι σκοποί τους άφησαν να καούν μερικά τουρκικά σπίτια. Μετά την πυρκαγιά, ήταν πια ολοφάνερο πως η έχθρα και το μίσος των Τούρκων είχαν στραφεί εναντίον της ρωμιοσύνης. Οι Έλληνες λούφαξαν στα σπίτια τους. Σταμάτησε κάθε κοινωνική εκδήλωση, έπαυσαν ν’ ανεβαίνουν στ’ αμπέλια, φρόντιζαν να ζουν στην αφάνεια, ως την ανακωχή.
Άγκυρα (1910) – Πηγή: https://eranistis.net/wordpress/2019/07/17/ιστορικές-απεικονίσεις/
Μετά την ήττα της Τουρκίας, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες αναθάρρησαν πάλι, απόχτησαν και κάποια παρρησία που την πλήρωσαν αργότερα. Νόμισαν πως η Τουρκία είχε «πεθάνει» και μοναχά η ταφόπετρά της έμενε να στηθεί. Δεν άργησε όμως να ξεσπάσει η λαίλαπα του ελληνοτουρκικού πολέμου με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι Έλληνες παγιδεύτηκαν ξανά, χειρότερα αυτή τη φορά γιατί τους βάρυνε και η διαγωγή τους για την ήττα της Τουρκίας. Ακολούθησαν δημεύσεις, εξορίες, κάπου – κάπου εκτελέσεις. Οι άντρες ζούσανε πιο πολύ στους κρυψώνες των σπιτιών τους, ώσπου να τους ανακαλύψουν οι Τούρκοι, παρά με την οικογένειά τους. Το 1923 όλοι οι Έλληνες της Άγκυρας ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Κειμήλια Μικρασιατών Προσφύγων: Χρυσοκέντητος ενεπίγραφος επιτάφιος, εργασμένος από τη φημισμένη κεντήστρα Δεσποινέτα το 1682, με προορισμό τον μητροπολιτικό ναό της ελληνικής κοινότητας στην Άγκυρα της Μικράς Ασίας (σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη).
Από το 1923 η Άγκυρα είναι πρωτεύουσα του Τουρκικού κράτους, κάτι που αποτελεί ιστορική αδικία γιατί δεν έχει ιδρυθεί από Τούρκους, αλλά από Έλληνες και δεν τους ανήκει. Θα έρθει όμως η μέρα που θα αποκατασταθεί αυτή η αδικία και η Άγκυρα θα επιστρέψει και πάλι στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.
Άγκυρα της Ελλάδος
Φρύγων[1] ω! πόλη σπουδαία,
συ απ’ τα χρόνια τ’ αρχαία.
Μάνας Ελλάδος βλαστάρι,
της Μικρασίας καμάρι.
***
Πόλη (μεγάλων) Αγίων μαρτύρων[2]
της Εκκλησίας φωστήρων.
Συ Ρωμανίας το κάστρο.
Ω! Μικρασίας μας άστρο.
***
Άγκυρα συ της ελπίδας,.
της δοξασμένης Πατρίδας.
Ήσουν, στην έρημο, δάδα!
Άγκυρα ίσον Ελλάδα!
***
Φλόγες φωτιάς, αχ! σε κάψαν[3]!
τούτες που Τούρκοι ανάψαν.
Όλη τη δόξα σου, (Άγκυρα,) θάψαν,
όμως ποιών μας[4] τα μάτια εκλάψαν;
***
Πρώτη των Τούρκων πια πόλη.
Δύστυχη κόρη[5], σε ξέχασαν όλοι!
Στέκουν τ’ αρχαία (μνημεία) σου δάδα,
λένε πως πάντοτε θα σαι Ελλάδα!
***
Όσο κι αν χώμα σου κάψαν,
σπόρος, που Έλληνες θάψαν,
μέρα Μαγιού φωτεινή θα βλαστήσει,
κρίνος λευκός λευτεριάς θα ανθίσει.
Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
Παραπομπές:
[1] Φρύγες ή Βρύγες: μακεδονικό (αυτονόητα Ελληνικό) βασιλικό γένος που μετανάστευσε στη Μικρά Ασία. Πρώτος βασιλιάς των Φρύγων ήταν ο Γόρδιος. (Πηγή: el.wikipedia.org)
[2] Ο Άγιος Ιερομάρτυρας Κλήμης Επίσκοπος Άγκυρας, ο Άγιος Ιερομάρτυρας Θεόδοτος, ο Άγιος Ιερομάρτυρας Πρεσβύτερος Βασίλειος…
[3] Η καταστροφή της Άγκυρας από τους Τούρκους στις 29 Αυγούστου του 1916. (Πηγή: Ευδοκία Επέογλου-Μπακαλάκη, Αναμνήσεις από τη ζωή στην Άγκυρα, Βάνιας, 1997)
[4] Ποιών από εμάς.
[5] Κόρη της μάνας Ελλάδας
Πηγές:
- Ευδοκία Επέογλου-Μπακαλάκη, Αναμνήσεις από τη ζωή στην Άγκυρα, εκδόσεις Βάνιας, 1997.
- Κέντρο Μικρασιατικών σπουδών, Η Έξοδος, τόμος Β’, μαρτυρίες από τις επαρχίες της κεντρικής και νότιας Μικρασίας, εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, επιμέλεια: Γιάννη Μουρέλου, Αθήνα 2004, σελ 374.
- https://el.wikipedia.org/wiki/Άγκυρα | Άγκυρα
- https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχαία_Άγκυρα | Αρχαία Άγκυρα