Ένα ποίημα για την Ελληνική Αττάλεια αποφάσισε να γράψει η Ευαγγελία Κ. Λάππα, 17χρονη μαθήτρια.
Η Αττάλεια είναι αρχαία Ελληνική πόλη της επαρχίας Παμφυλίας (Μικράς Ασίας) που ιδρύθηκε το 158 π. Χ. από τον Άτταλο τον Φιλάδελφο, βασιλιά της Περγάμου.
Στα αρχαία και ρωμαϊκά χρόνια ήταν σπουδαίο λιμάνι από εμπορική και στρατιωτική άποψη.
Κατά τα πρωτοχριστιανικά χρόνια αποτέλεσε σταθμός του Αποστόλου Παύλου και του Αποστόλου Βαρνάβα. Στη συνέχεια οι δύο τους απέπλευσαν για την Αντιόχεια (Πράξεις Αποστόλων κεφ. 40, εδαφ. 24 – 25).
Η Χριστιανική κοινότητα της ανήκε στην Μητρόπολη Πισιδίας που είχε έδρα την πρωτεύουσά της Σπάρτη.
Η Αττάλεια ήταν πλουσιότατος σταθμός ανταλλακτικού εμπορίου. Είχε ναυπηγεία και Ναύσταθμο. Η ενδοχώρα ήταν πάρα πολύ εύφορη, είχε πλούσια κι απέραντα δάση, εκτεταμένες γόνιμες πεδιάδες και πολλά ζώα. Ολ’ αυτά συνετέλεσαν για την ταχύτατη ακμή της.
Με την ίδρυση της Ρωμανίας, η Αττάλεια περιήλθε από τους Ρωμαίους στους Έλληνες. Κατά την εποχή εκείνη, η πόλις αναπτύχτηκε κι αναδείχτηκε σαν «λαμπροτάτη πόλις» μέσα στα όρια της επαρχίας της Παμφυλίας.
Εκεί ναυπηγούνταν τα περίφημα και ξακουστά πλοία, τα «Ατταλειάτα» ή «Πάμφυλοι», σκαριά ταχύτατα και ευέλικτα, που ήταν ο φόβος και ο τρόμος των εχθρών τους.
Ήταν ιδιαίτερα γνωστά για το ωραίο σχήμα, την ταχύτητα και το πλούσιο στόλισμά τους. Τα πλοία εκείνα ναυλοχούσαν στην Αττάλεια που ήταν τότε, μια από τις κυριότερες ναυτικές βάσεις της Μικράς Ασίας. Τον 11 ο αιώνα ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός έδωσε άδεια να διενεργούν το εμπόριό τους εκεί οι Βενετοί, οι οποίοι
όμως εποφθαλμιούσαν τη πόλη.
Αργότερα περιήλθε διαδοχικά στους Σελτζούκους, στους Φράγκους, στους Οθωμανούς, τους Μογγόλους, τους Γενουάτες, τους Βενετούς και τελικά πάλι στους Οθωμανούς.
Το 1895 μ.Χ. μια πυρκαγιά κατέστρεψε τις Ελληνικές γειτονιές. Από το 1913 οι Έλληνες που ήταν εγκαταστημένοι στην Αττάλεια υπέστησαν κάθε είδους διωγμούς, εξορίες, οικονομικό πόλεμο και άθλιες συμπεριφορές.
Με την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην τριμερή συμφωνία του 1917 για τη μεταπολεμική διαίρεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ Ιταλίας, Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου, η Ιταλία διεκδίκησε την Αττάλεια και την ενδοχώρα της.
Έτσι στις 28 Μαρτίου 1919, σύμφωνα με την ανακωχή του Μούδρου , και στη συνέχεια με τη συνθήκη των Σεβρών η Αττάλεια βρέθηκε υπό την κατοχή της Ιταλίας.
Στις 31 Μαΐου 1921 τα ιταλικά στρατεύματα αποφάσισαν να αποσυρθούν από αυτή, κάτι που άρχισαν να κάνουν την αμέσως επόμενη μέρα (1 Ιουνίου 1921). Έτσι η πόλις πέρασε πάλι στα χέρια των Τούρκων.
Στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1922 και πριν ακόμα την υπογραφή της ανταλλαγής των πληθυσμών (1923), οι Τούρκοι, εξανάγκασαν όλους τους Έλληνες κατοίκους ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, ή κατάστασης υγείας και χωρίς να πάρουν κανένα περιουσιακό τους στοιχείο να επιβιβαστούν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα.
Απ’ την Αττάλεια ξεκίνησε, τις μαύρες μέρες των 20ης Ιουλίου και 14ης Αυγούστου του 1974, ο κύριος όγκος των τουρκικών στρατευμάτων εισβολής, με αποβατικά πλοία, των επιχειρήσεων «Αττίλας 1» και «Αττίλας 2», αντίστοιχα, για να σκλαβώσουν το βόρειο τμήμα της πολύπαθης Κύπρου μας, που το κατέχουν παρανόμως μέχρι και σήμερα.
Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, αλλά και γεγονότα που το αποδεικνύουν, υπάρχουν ακόμη και σήμερα εκεί Έλληνες, που οι παππούδες, οι πατεράδες τους και οι ίδιοι ακόμη δεν φύγανε ποτέ αλλά έμειναν ως κρυπτοχριστιανοί, όπως συμβαίνει σε πάρα πολλά μέρη της Μικράς Ασίας, και που περιμένουν-ελπίζουν, μέχρι και σήμερα να κυματίσει μια μέρα και στην Αττάλεια, η σημαία της γλυκιάς τους Πατρίδας, η Ελληνική Σημαία…
Αττάλεια
Πόλη αρχαία, τ’ Αττάλου,
δρόμος λαμπρός τ’ Αποστόλου Παύλου,
είσαι Ελλάδος λαμπρό μαργαριτάρι,
της Μικρασίας εσύ το καμάρι.
***
Ξένοι εσένα, Αττάλεια, ποθήσαν
Άραβες, Τούρκοι, Ιταλοί σε πορθήσαν
Όποιοι κι όσο και αν προσπαθήσαν
την Ελληνική σου ψυχή δεν νικήσαν.
***
Συ των Ελλήνων σπουδαίο λιμάνι
Της Μικρασίας αξίας διαμάντι!
***
Αν και οι Έλληνες φύγαν μακριά σου,
μόνον κρυφοί [16] παραμείναν κοντά σου
που ‘χουνε πάντοτε για προστασία
την Ατταλειώτισσα την Παναγία.
***
Ω! Συ Αττάλεια, Ελλάδος η κόρη
που σαι (στους Τούρκους) σκλαβωμένη ακόμη
Μα περιμένεις να έρθει μια μέρα
της λευτεριάς ν’ ανασάνεις αγέρα.
Ευαγγελία Κ. Λάππα
Μαθήτρια Γ’ Λυκείου
22 Ιανουαρίου 2022