Ρωμανός Δ’ Διογένης (4 Αυγούστου 1072)

Ο Ρωμανός Δ’ Διογένης γεννήθηκε στις 4 Αυγούστου, του 1023 και καταγόταν από επιφανή οικογένεια στρατιωτικών της Καισάρειας στην Καππαδοκία. Πατέρας του ήταν ο Κωνσταντίνος Διογένης  και η μητέρα του ήταν ανιψιά του αυτοκράτορος Ρωμανού Γ’ του Αργυρού .

Το 1064, ως Δούκας της Σαρδικής (Σόφια) , απέκρουσε τις επιδρομές των Πετσενέγων , απωθώντας τους πέρα από τον Ίστρο (Δούναβη) ενώ τιμήθηκε με τον τίτλο του Βεστάρχη .

Συνωμότησε για να απομακρύνει από την εξουσία τους αριστοκράτες του παλατιού, που τους θεωρούσε υπεύθυνους για τη δραματική κατάσταση, στην οποία βρισκόταν η Ρωμανία.

Όμως προδόθηκε και οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος στη Σύγκλητο να δικασθεί. Τελικά υπό το φόβο της λαϊκής εξέγερσης αν καταδικαζόταν, ο Ρωμανός Διογένης αθωώθηκε.

Αργότερα νυμφεύθηκε την αυτοκράτορα Ευδοκία και έγινε συναυτοκράτορας. Ήταν 1η Ιανουαρίου 1067 όταν ο Ρωμανός ανακηρύχθηκες αυτοκράτορας της Ρωμανίας. Αμέσως άρχισε το έργο της ανόρθωσής της. Το μεγαλύτερο βάρος το έδωσε στην αναδιοργάνωση του στρατού.

 

Η πίεση για τις αναγκαίες αλλά ταυτόχρονα γρήγορες αλλαγές ήταν μεγάλη. Κάτω όμως από την πίεση αυτή, διέπραξε ένα ολέθριο σφάλμα. Διατήρησε στο παλάτι τον Καίσαρα Ιωάννη Δούκα και τον Μιχαήλ Ψελλό, οι οποίοι συνεχώς τον υπονόμευαν και τον αποκαλούσαν
μεταξύ τους «σφετεριστή» .

Βεβαίως απέφευγαν να εκφράσουν ανοιχτά την εχθρότητά τους. Εν τω μεταξύ ο Ρωμανός ετοίμασε πρεσβευτές και συνομίλησε με επίσημα πρόσωπα και στρατιωτικούς με σκοπό την οργάνωση ενός μετώπου εναντίον των Τούρκων.

Συνέλεξε νέους στρατιώτες με τους στρατιωτικούς καταλόγους που είχε ετοιμάσει. Για τη συμπλήρωση των ταγμάτων του, ενθάρρυνε το στρατό με τη διανομή δώρων και αξιωμάτων και οργάνωσε τούς λόχους του, με την τοποθέτηση ικανών λοχαγών σε καίριες θέσεις και με την προσθήκη στρατευμάτων, προερχόμενων από την Δύση.

Έτσι κατόρθωσε να κάνει τον στρατό αξιόμαχο. Χάρη στο πνεύμα και την αισιοδοξία του, οι στρατιώτες έμαθαν να δραστηριοποιούνται, οι επαρχίες του κράτους να ελπίζουν και οι εχθροί να φοβούνται.

Υπό αυτές τις συνθήκες ο Ρωμανός Δ’ Διογένης προσπάθησε με δύο εκστρατείες το 1068 και το 1069 να σταματήσει την τουρκική προέλαση, χωρίς όμως σπουδαία αποτελέσματα. Η αποτυχία του Ρωμανού να πατάξει αποφασιστικά τους Σελτζούκους έδωσε την ευκαιρία στην οικογένεια των Δουκών να αρχίσει να συνωμοτεί ανοικτά εναντίον του.

Οι Σελτζόυκοι του Αλπ Αρσλάν  ξεκίνησαν την πολιορκία της πρωτεύουσας των Αράβων, το Χαλέπι. Εκμεταλλευόμενος αυτή τη κατάσταση, ο Ρωμανός μπορούσε τώρα να εκστρατεύσει μέχρι την Αρμενία με σκοπό την ανακατάληψη των συνοριακών οχυρών που είχαν καταλάβει οι
Τούρκοι.

Όταν ο Διογένης κατέλαβε το Μαντζικέρτ, ο σουλτάνος βρισκόταν στη Μοσούλη και θορυβημένος από αυτή τη κίνηση προχώρησε βιαστικά προς τα εκεί παίρνοντας μαζί του 14.000 ιππείς Τούρκους και Κούρδους.

Έτσι οι δύο στρατιές βρέθηκαν αντιμέτωπες με τα φλάμουλα ν’ ανεμίζουν και τις οπλές των αλόγων να σηκώνουν σύννεφα σκόνης. Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την εχθρική παράταξη, οι τούβες, με εντολή του Ρωμανού, σάλπισαν την έφοδο.

Οι τουρμάρχες, οι δρουγγάριοι και ο Αυτοκράτορας κραύγασαν την παραδοσιακή ιαχή της μάχης, «Ο Χριστός νικά». Το αποτέλεσμα της πρώτης σύγκρουσης δεν θα εξέπλητταν κανέναν καθώς οι Τούρκοι υποχώρησαν έντρομοι, για να αποφύγουν την σφαγή.

Πριν την ημέρα της μεγάλης μάχης, στις 26 Αυγούστου του 1071 μ.Χ, στο Μαντζικέρτ, ο Ρωμανός χάνει τρεις από τους καλύτερους στρατηγούς του και περισσότερο από το μισό στράτευμα, εξαιτίας του Ιωσήφ Τραχωνειάτη που τον πρόδωσε. Παρόλα αυτά, αποφάσισε να
επιτεθεί στον αντίπαλο και παρέταξε την στρατιά του.

Ενώ είχε φτάσει η ώρα τής μάχης, κατέφθασε στις γραμμές των Ελλήνων η πρεσβεία του σουλτάνου με προτάσεις για ειρήνη, τις οποίες όμως ο Ρωμανός απέρριψε και ετοιμάστηκε για μάχη.

Το μεσημέρι επιτέθηκε με την αυτοκρατορική στρατιά εναντίον του εχθρικού στρατεύματος, σκορπίζοντας τον θάνατο στους εχθρούς πού υποχωρούσαν πανικόβλητοι.

Για να μην παρασυρθεί όμως σε παγίδα, ο Έλληνας Αυτοκράτορας σταμάτησε την καταδίωξη και η εμπροσθοφυλακή άρχισε να επιστρέφει προς τα μετόπισθεν.

Τότε συνέβη η χειρότερη προδοσία στα χρόνια του Ελληνισμού: Ο Ανδρόνικος Δούκας  και η εχθρική προς τον Ρωμανό πολιτική αριστοκρατία, που είχαν τοποθετηθεί στην οπισθοφυλακή, άρχισαν να διαδίδουν ότι η εμπροσθοφυλακή δήθεν οπισθοχωρούσε και κάλπασαν προς το στρατόπεδο, πανικοβάλλοντας ολόκληρη την οπισθοφυλακή και τις εφεδρείες.

Ο Άλπ Αρσλάν από το παρατηρητήριο του έκπληκτος είδε την Ελληνική στρατιά να αυτοδιαλύεται και να τρέπεται σε άτακτη φυγή, ενώ τον αυτοκράτορα να απομονώνεται από το κυρίως στράτευμα.

Επακολούθησε άνιση μάχη η οποία κατέληξε σε γενική σφαγή των πιο γενναίων και πιστών στρατιωτών του Ρωμανού, ο οποίος χτυπημένος από βέλος συνέχισε να μάχεται γενναία μέχρι που πιάστηκε αιχμάλωτος.

Ο Αλπ Αρσλάν συμπεριφέρθηκε με ευγένεια στον αιχμάλωτο Αυτοκράτορα διαθέτοντας του και σκηνή.

Εν τω μεταξύ η είδηση της ήττας στο Μαντζικέρτ διαδόθηκε στη Κωνσταντινούπολη ενώ οι φήμες για τη τύχη του αυτοκράτορα ήταν αρχικά συγκεχυμένες.

Τελικά μαθεύτηκε ότι ο Ρωμανός ζούσε και είχε συνάψει ευνοϊκή συνθήκη με τους Τούρκους. Ο Ψελλός και ο Ιωάννης Δούκας, στις 24 Οκτωβρίου 1071, εκθρόνισαν το Ρωμανό, έκλεισαν την Ευδοκία σε μοναστήρι και ενθρόνισαν το γιό της, το Μιχαήλ Ζ’ Δούκα, ο οποίος ήταν ακόμη έφηβος και χειραγωγήσιμος από αυτούς.

Ο Ρωμανός, μόλις έμαθε τη καθαίρεσή του, μετά από παρότρυνση των φίλων του, αποφάσισε να κινηθεί με τα στρατεύματά του προς τη Κωνσταντινούπολη για την ανάκτηση του χαμένου του θρόνου και την τιμωρία των προδοτών.

Η γνωστοποίηση όμως αυτής της απόφασης του Ρωμανού στο Ψελλό και τον Ιωάννη Δούκα, τους δόθηκε η αφορμή να τον καταδιώξουν .

Έτσι στην Κωνσταντινούπολη δημιουργήθηκε στρατιωτικό σώμα με επικεφαλής τον Ανδρόνικο Δούκα και επίκουρους Φράγκους μισθοφόρους ενώ παράλληλα απέστειλαν διάταγμα σε όλους τους διοικητές των θεμάτων της Μικράς Ασίας για να συλλάβουν το Ρωμανό .

Τα κυβερνητικά στρατεύματα νίκησαν τα στρατεύματα του Ρωμανού και ξέσπασαν το μίσος τους απέναντί του, τυφλώνοντας τον Θεόδωρο Αλυάτη και τον Αρμένιο δούκα της Αντιοχείας Χατατούριο , που είχαν συμμαχήσει μαζί του.

Τελικά, τον συνέλαβαν στα Άδανα την άνοιξη του 1072. Ο Ρωμανός συμφώνησε με τον Ανδρόνικο Δούκα ότι θα παραιτηθεί επίσημα από τη βασιλική αρχή και θα γίνει μοναχός.

Κατά την πορεία του προς την Κωνσταντινούπολη, πέρασε από όλες τις πόλεις και τα χωριά φορώντας μοναχικό ράσο πάνω σε ένα ευτελές υποζύγιο.

Φαίνεται ότι του έβαζαν δηλητήριο στο φαγητό του και γι’ αυτό με μεγάλη δυσκολία έφτασε στο Κοτυάειον  , όπου γνωστοποιήθηκε η ολέθρια διαταγή να τυφλωθεί ο Διογένης παρά τις ένορκες διαβεβαιώσεις που του είχαν δώσει.

Μα δε βρέθηκε Έλληνας ούτε καν Φράγκος για να τον τυφλώσει αλλά προθυμοποιήθηκε να το πραγματοποιήσει ένας Εβραίος γυρολόγος. Ο Ψελλός στην χρονογραφία του ξεδιάντροπα δικαιολογεί αυτή την απόφαση αναφέροντας ότι ήταν επιβεβλημένη για την αποτροπή ενός νέου εμφυλίου .

Έξι φορές ο Εβραίος δήμιος βύθισε την πυρωμένη βέργα στα μάτια του Ρωμανού, καθώς εκείνος ούρλιαζε από τους πόνους, μην καυτηριάζοντας απλώς τις ίριδες αλλά εξορύσσοντας ολόκληρα τα μάτια… Όταν οι προδότες είδαν ότι το δράμα του προδομένου Αυτοκράτορα είχε ξεσηκώσει την κατακραυγή λαού και στρατού, τον φυλάκισαν σε ένα μοναστήρι στη νήσο Πρώτη της Προποντίδας για να μην ηρωοποιηθεί .

Και κει κοιμήθηκε, στις 4 Αυγούστου του 1072, από φρικτούς πόνους, που προκλήθηκαν από τη μόλυνση των πληγών, συνέπεια του άτσαλου τρόπου τύφλωσής του.

Ο θάνατός του έδωσε την αφορμή στους Τούρκους να αθετήσουν τη συνθήκη ειρήνης και να συνεχίσουν τις επιδρομές τους στη Μικρά Ασία.

Σαν έναν ελάχιστο φόρο τιμής του αφιερώνω το κάτωθι ποίημα:

 

Χαίρε Ρωμανέ Διογένη, βλαστέ της Καππαδοκίας.
Χαίρε στρατιωτικέ, αυτοκράτωρ της Ρωμανίας.
Χαίρε γενναίε κι ανδρείε μαχητή της Μικρασίας.
Χαίρε στρατηλάτη, θύμα της προδοσίας.

***

Ήταν καιρός που αυξάνονταν οι τουρκικές επιθέσεις.
θέλησες τέλος σ’ αυτές, Ρωμανέ, να τις θέσεις.
Βάλθηκες ξανά το στρατό να συγκροτήσεις.
τις πολλές του αδυναμίες πια να καλύψεις.

***

Λάθος διέπραξες τους ραδιούργους που ‘χες αφήσει
τούτοι αδιαφορούσαν για της Ρωμανίας τη κρίση.
Με συκοφαντίες και ραδιουργίες σ’ υπονομεύαν
-Αχ! Σφετεριστή μεταξύ τους κρυφά τους σε λέγαν-

***

Πήρες απόφαση εναντίον των Τούρκων να εκστρατεύσεις,
τη Ρωμανία απ’ τις επιδρομές τους να προστατεύσεις.
Τι κι αν ο στρατός βρισκόταν σε μεγάλη αδυναμία,
μάχες πολλές μ’ εκείνους έδωσες με ανδρεία.

***

Δόθηκε στο Μαντζικέρτ  η μάχη για τη Ρωμανία,
όμως κι αν είχες νικήσει, μεγάλη έπαθες πανωλεθρία.
Ο Ψελλός και τα μίσθαρνα όργανά του σε προδώσαν,
έτσι τη νίκη στους Σελτζούκους Τούρκους δώσαν.

***

Χαίρε Ρωμανέ Διογένη, βλαστέ της Καππαδοκίας.
Χαίρε στρατιωτικέ, αυτοκράτωρ της Ρωμανίας.
Χαίρε γενναίε κι ανδρείε μαχητή της Μικρασίας.
Χαίρε στρατηλάτη, θύμα της προδοσίας.

***

Οι νικητές οι Σελτζούκοι σ’ αιχμαλωτίσαν.
Όμως με σεβασμό μονάχα, σου φερθήκαν,
τις επιδρομές τους θα παύσουν υποσχεθήκαν,
& ύστερα, λεύτερο πια να γυρίσεις σ’ αφήσαν.

***

Αν και συ ζούσες, οι προδότες αχ! σ’ εκθρονίσαν,
έναν αυτοκράτορα, του χεριού τους, ανακηρύξαν,
την αυτοκράτειρα σε μοναστήρι κλείσαν.
Έπραξαν έτσι ό,τι δολερό για σε θελήσαν.

***

Όταν τους προδότες αποφάσισες να τιμωρήσεις,
και της Ρωμανίας το θρόνο να ανακτήσεις,
βρήκαν εκείνοι αφορμή να σε καταδιώξουν
έχοντας στόχο εσέ τελειωτικά να εξοντώσουν.

***

Πέτυχαν να σε πιάσουνε, να σ’ εξευτελίσουν,
μην επιθυμώντας τις υποσχέσεις να τηρήσουν,
δίχως αιδώ και ηθική, το φως σου να σβήσουν,
και στη νήσο Πρώτη να σ’ εξορίσουν.

***

Χαίρε Ρωμανέ Διογένη, βλαστέ της Καππαδοκίας.
Χαίρε στρατιωτικέ, αυτοκράτωρ της Ρωμανίας.
Χαίρε γενναίε κι ανδρείε μαχητή της Μικρασίας.
Χαίρε στρατηλάτη, θύμα της προδοσίας.

***

Άφησες κει, Ρωμανέ, την ύστατη πνοή σου,
και τη πολυτάραχη μα και φιλοπάτριδα ζωή σου.
Η Ρωμανία βυθίστηκε σε κρίση πάλι,
διότι βρέθηκε δίχως εθνάρχη!

Ευαγγελία Λάππα
17 ετών
22 Ιουνίου 2022