Η χειρότερη ναυτική τραγωδία όλων των εποχών, πολύ χειρότερη από τον Τιτανικό, που κανείς δε τη θυμάται

Στις 30 Ιανουαρίου του 1945, στα παγωμένα νερά της Βαλτικής, ένα υπερπλήρες γερμανικό πλοίο με το όνομα Wilhelm Gustloff βυθίστηκε μέσα σε λίγα λεπτά από τορπίλες σοβιετικού υποβρυχίου. Περισσότεροι από 9.000 άνθρωποι χάθηκαν – στη μεγάλη τους πλειοψηφία άμαχοι, γυναίκες και παιδιά που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον Κόκκινο Στρατό που πλησίαζε. Κι όμως, παρά το μέγεθος της καταστροφής, το γεγονός δεν απέκτησε ποτέ τη φήμη του Τιτανικού. Έμεινε θαμμένο μέσα στον θόρυβο ενός πολέμου που ήδη άγγιζε την κόλαση.

Το Wilhelm Gustloff ήταν ένα πλοίο που ξεκίνησε τη ζωή του ως σύμβολο ναζιστικής υπερηφάνειας. Κατασκευάστηκε το 1937 για να προσφέρει κρουαζιέρες στους εργάτες μέσω του προπαγανδιστικού προγράμματος “Δύναμη μέσω της Χαράς” (Kraft durch Freude). Το πλοίο μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 1.900 επιβάτες, αλλά στις τελευταίες του στιγμές, στο πλαίσιο της επιχείρησης εκκένωσης “Operation Hannibal”, κουβαλούσε υπερτετραπλάσιο αριθμό – πάνω από 10.000 ψυχές στριμωγμένες σε κάθε διαθέσιμο χώρο, σε καταστρώματα και μηχανοστάσια, σε διαδρόμους και αποθήκες.

Η επιχείρηση Hannibal ήταν μία από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες εκκενώσεις στην ιστορία, που είχε ως στόχο τη μεταφορά εκατομμυρίων Γερμανών από την Ανατολική Πρωσία προς ασφαλέστερες περιοχές, καθώς ο Κόκκινος Στρατός πλησίαζε. Ανάμεσα στους επιβάτες του Wilhelm Gustloff ήταν ναύτες, νοσοκόμες, τραυματίες στρατιώτες, αλλά και χιλιάδες απλοί πολίτες. Το πλήρωμα είχε φτάσει στα όρια του, και το πλοίο ήταν ήδη στόχος. Όταν ξεκίνησε το ταξίδι του από το λιμάνι του Γκότενχαφεν, το πάγο διαπερνούσε τα πλευρά του και το κρύο είχε παραλύσει κάθε αίσθηση.

Το σοβιετικό υποβρύχιο S-13, υπό τη διοίκηση του Αλεξάντρ Μαρίνεσκο, παρακολουθούσε τις κινήσεις του Gustloff. Λίγο πριν τις 9 το βράδυ, τρεις τορπίλες το χτύπησαν με απόλυτη ακρίβεια. Το πλοίο άρχισε να βυθίζεται αμέσως. Οι σκηνές που ακολούθησαν δεν περιγράφονται εύκολα. Οι σωσίβιες λέμβοι ήταν λιγοστές. Οι περισσότεροι πνίγηκαν ή πέθαναν από υποθερμία μέσα σε λίγα λεπτά. Μητέρες με βρέφη, μικρά παιδιά που κρατούσαν τα χέρια των γονιών τους, τραυματίες ανήμποροι να κινηθούν, όλοι παγιδεύτηκαν στον θάνατο.

Η επίσημη καταγραφή των θυμάτων παραμένει ασαφής, αλλά οι εκτιμήσεις ξεπερνούν τις 9.000 ψυχές. Πρόκειται για την μεγαλύτερη θαλάσσια τραγωδία στην ιστορία, ξεπερνώντας τον Τιτανικό, το Lusitania και άλλα γνωστά ναυάγια. Κι όμως, ο κόσμος δεν το έμαθε. Ο λόγος είναι πολιτικός και ιστορικός. Η ναζιστική προπαγάνδα κατέρρεε, και οι Σύμμαχοι δεν είχαν κανένα λόγο να αναδείξουν μια τραγωδία που χτύπησε τον άμαχο πληθυσμό του Τρίτου Ράιχ. Η ιστορία του Wilhelm Gustloff θάφτηκε μαζί με τους επιβάτες του κάτω από τα νερά της Βαλτικής.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, ελάχιστοι ιστορικοί ασχολήθηκαν σοβαρά με το θέμα. Η υπόθεση αντιμετωπίστηκε είτε σαν μια αναπόφευκτη τραγωδία πολέμου, είτε σαν ένα γεγονός που δεν έπρεπε να συγκινεί, επειδή τα θύματα ήταν κυρίως Γερμανοί. Όμως πίσω από τους αριθμούς υπήρχαν άνθρωποι. Υπήρχε μια 13χρονη που προσπαθούσε να κρατήσει το μικρότερο αδερφάκι της, ένας στρατιώτης χωρίς πόδι που δεν πρόλαβε να βγει από την καμπίνα, μια μαία που έσφιγγε στην αγκαλιά της ένα μωρό που είχε γεννηθεί μόλις την προηγούμενη μέρα πάνω στο πλοίο.

Σήμερα, το ναυάγιο του Wilhelm Gustloff παραμένει στο βυθό, ένα τεράστιο μεταλλικό φάντασμα. Δεν έγινε ποτέ τουριστικό αξιοθέατο, δεν τραβήχτηκαν ταινίες με διασημότητες, δεν γράφτηκαν ρομαντικά σενάρια πάνω του. Κι όμως, είναι εκεί, φορτωμένο με την απώλεια, τη λήθη και τη μαρτυρία μιας ολόκληρης εποχής.