Ο Νίκος Γκάτσος δεν ήταν ένας συνηθισμένος ποιητής. Ήταν μια από τις πιο ιδιαίτερες μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας και του τραγουδιού, ένας άνθρωπος που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του με μια και μόνο ποιητική συλλογή, αλλά και με τους στίχους που τραγούδησε όλη η Ελλάδα. Η ζωή του είχε στοιχεία τραγωδίας και μεγαλείου, ξεκινώντας από μια συγκλονιστική απώλεια: ο πατέρας του πέθανε στο πλοίο προς την Αμερική, κυνηγώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, και το σώμα του πετάχτηκε στον ωκεανό, όπως συνηθιζόταν τότε.
Ο μικρός Νίκος μεγάλωσε στην Ασέα Αρκαδίας και από πολύ νωρίς έδειξε την αγάπη του για τη γλώσσα. Σπούδασε φιλολογία στην Αθήνα, αν και δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του, καθώς τον τράβηξε η λογοτεχνία. Το 1943, μέσα στη φρίκη της Κατοχής, εξέδωσε την “Αμοργό”, ένα ποίημα που θα άλλαζε την ελληνική ποίηση. Ήταν μια σύνθεση βαθιά υπερρεαλιστική, που συνδύαζε την ελληνική παράδοση με τη μοντέρνα ποίηση, ένα έργο που επηρέασε γενιές ποιητών και τραγουδοποιών.
Ωστόσο, ο Γκάτσος δεν συνέχισε ως ποιητής με την κλασική έννοια. Αντί να εκδώσει περισσότερες συλλογές, μετέφερε την ποίηση στο τραγούδι. Μέσα από συνεργασίες με τους κορυφαίους Έλληνες συνθέτες, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Σταύρος Ξαρχάκος, έγραψε στίχους που έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής μουσικής. “Χάρτινο το φεγγαράκι”, “Αθανασία”, “Ρεμπέτικο”, και τόσα άλλα τραγούδια έχουν τη σφραγίδα του.
Η ιδιοφυΐα του αναγνωρίστηκε ακόμα και εκτός Ελλάδας. Το αρχείο του βρίσκεται σήμερα στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ, ένα σπάνιο προνόμιο για έναν Έλληνα λογοτέχνη. Όμως, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πως το έργο του δεν παρέμεινε εγκλωβισμένο στα ακαδημαϊκά ράφια. Οι στίχοι του είναι χαραγμένοι στη μνήμη του ελληνικού λαού, τραγουδιούνται σε παρέες, συναυλίες και γιορτές, θυμίζοντας πως ο Νίκος Γκάτσος δεν έγραψε απλώς ποίηση – δημιούργησε ζωντανές λέξεις που συνεχίζουν να αντηχούν μέχρι σήμερα.