Στις 9 το πρωί άναψε φωτοβολίδα και άρχισαν να εκτελούν όλους τους άντρες από 16 έως 60 χρονών. Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων στην Ελλάδα

Ξημέρωμα 17 Οκτωβρίου 1941. Στα Κερδύλια της Μακεδονίας, οι ήχοι δεν θύμιζαν χωριό. Δεν ήταν κοκόρια και καμπάνες, ήταν γερμανικές διαταγές. Δύο λόχοι της Βέρμαχτ είχαν ξεκινήσει από τη Θεσσαλονίκη με κρατούμενους ως δόλωμα και είχαν περικυκλώσει τα Άνω και Κάτω Κερδύλια από τρεις μεριές. Τα αυτοκίνητα έμειναν μακριά. Ήθελαν σιωπή. Ήθελαν αιφνιδιασμό.

Όταν η επιχείρηση ολοκληρώθηκε, δεν είχε απομείνει τίποτα. Οι κάτοικοι, νομίζοντας πως οι απειλές των Γερμανών ήταν απλώς εκφοβιστικές, δεν έφυγαν. Συνελήφθησαν όλοι. Οι άντρες από 16 έως 60 χρονών απομονώθηκαν στις θέσεις “Αλώνια” και “Κούτρες”. Τα παιδιά και οι γυναίκες οδηγήθηκαν στα σχολεία. Οι ηλικιωμένοι κλείστηκαν στο κοινοτικό κατάστημα. Δεν ήξεραν τι θα γινόταν.

Στις 9 το πρωί, άναψε φωτοβολίδα. Ήταν το σήμα. Ένα ένα τα ονόματα φωνάζονταν. Και κάθε όνομα συνοδευόταν από μία εκπυρσοκρότηση. Οι Γερμανοί εκτελούσαν κατά δεκάδες. Πάνω από 200 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Στην πλειονότητά τους δεν είχαν πολεμήσει, δεν είχαν όπλα, δεν είχαν ούτε καν φύγει από τα χωριά τους. Το μόνο τους έγκλημα ήταν ότι δεν πρόδωσαν.

Η καταστροφή ήταν απόλυτη. Τα σπίτια πυρπολήθηκαν. Οι ηλικιωμένοι, αφού είδαν τα πάντα, υποχρεώθηκαν να σκάψουν και να θάψουν τους νεκρούς. Οι υπόλοιποι που σώθηκαν, έφυγαν πεζή για τα γύρω χωριά. Δεν είχαν πού να γυρίσουν. Τα Κερδύλια ήταν πια στάχτη. Το σχολείο είχε γίνει ερείπια. Οι εκκλησίες έμειναν μόνες, μέσα στη σιωπή.

Ήταν η πρώτη φορά στη Βόρεια Ελλάδα που εκτελέστηκαν μαζικά άμαχοι. Και έμεινε χαραγμένο για δεκαετίες. Η σφαγή δεν καταγράφηκε αμέσως. Η ανακοίνωση των γερμανικών δυνάμεων βγήκε 17 μέρες μετά. Τους κατοίκους τους εμφάνισαν ως συμμορίτες και προδότες. Η απόφαση είχε ληφθεί πριν έρθουν οι στρατιώτες. Η φωτοβολίδα ήταν το μόνο που περίμεναν.

Πολλοί από τους κατοίκους ήταν δάσκαλοι, παπάδες, γεωργοί, έφηβοι. Ο μικρότερος ήταν 16 ετών. Ο μεγαλύτερος 60. Η φωτοβολίδα δεν ξεχώρισε. Όταν άναψε, όλα τελείωσαν. Και από εκείνη τη μέρα, τα Κερδύλια δεν κατοικήθηκαν ποτέ ξανά. Οι επιζώντες έφτιαξαν νέα ζωή στα Νέα Κερδύλια. Αλλά η μνήμη έμεινε. Και στις 17 Οκτωβρίου κάθε χρόνο, δεν χτυπούν καμπάνες. Μόνο σιωπή.