Κάποιος που δεν έχει μιλήσει για χρόνια ξαφνικά αρχίζει να μιλά κανονικά. Ένας άνθρωπος βυθισμένος στην άνοια, ανίκανος να θυμηθεί το όνομά του, κοιτάζει την οικογένειά του, χαμογελά και τους αποκαλεί με τα ονόματά τους. Κάποιος που φαινόταν να έχει χαθεί μέσα στο ίδιο του το μυαλό αρχίζει να αφηγείται ιστορίες, σαν να μην είχε φύγει ποτέ. Και έπειτα, λίγο αργότερα, πεθαίνει.
Αυτό είναι το φαινόμενο της τελικής διαύγειας. Μια τελευταία σπίθα συνείδησης, που εμφανίζεται λίγο πριν από το τέλος, σε ανθρώπους που θεωρούνταν χαμένοι για πάντα στη λήθη. Δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους, αλλά οι μαρτυρίες ανθρώπων που το έχουν ζήσει από κοντά είναι αμέτρητες. Γιατροί, νοσηλευτές, συγγενείς, όλοι περιγράφουν το ίδιο: ένα παράθυρο διαύγειας, σαν ο εγκέφαλος να βρίσκει το τελευταίο του απόθεμα ενέργειας και να το χρησιμοποιεί για να αφήσει ένα αποχαιρετιστήριο μήνυμα.
Δεν υπάρχει εξήγηση. Κάποιοι λένε ότι είναι μια τελευταία ηλεκτρική εκφόρτιση του εγκεφάλου, μια χαοτική διαδικασία που τυχαία δίνει για λίγο την ψευδαίσθηση της κανονικότητας. Άλλοι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος απλά συνειδητοποιεί το τέλος του και βρίσκει τη δύναμη να πει αυτά που δεν είχε πει ποτέ. Κάποιοι το βλέπουν σαν ένα τελευταίο δώρο – μια ευκαιρία για τους ίδιους και τους αγαπημένους τους να μοιραστούν μια στιγμή που νόμιζαν πως είχε χαθεί για πάντα.
Όπως κι αν εξηγείται, η αίσθηση που αφήνει είναι η ίδια: κάτι αληθινό, συγκλονιστικό και τρομακτικά όμορφο ταυτόχρονα. Δεν είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να ελεγχθεί ή να προβλεφθεί. Είναι μια στιγμή έξω από τη λογική, ένα παράδοξο της ανθρώπινης ύπαρξης, μια τελευταία αναλαμπή πριν το απόλυτο σκοτάδι.