Τη μεγαλύτερη ζημιά στον Παρθενώνα δεν την προκάλεσε ούτε ο χρόνος, ούτε οι σεισμοί αλλά μια τρομερή έκρηξη

Αν μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, ο Παρθενώνας θα έστεκε σήμερα πολύ πιο άθικτος, χωρίς τα τεράστια κενά, τα σπασμένα αετώματα και τις διαλυμένες κολώνες που τον χαρακτηρίζουν. Και όμως, δεν ήταν ο χρόνος, ούτε οι σεισμοί ή η φυσική φθορά που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη καταστροφή του. Ήταν μια τρομερή έκρηξη το 1687, κατά τη διάρκεια ενός πολέμου που τον μετέτρεψε από σύμβολο πολιτισμού σε σωρό ερειπίων.

Τότε, οι Βενετοί είχαν βάλει στο στόχαστρο την Αθήνα, θέλοντας να τη διεκδικήσουν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί, γνωρίζοντας πως ο Παρθενώνας ήταν ένα μνημείο μεγάλης σημασίας, αποφάσισαν να τον χρησιμοποιήσουν ως αποθήκη πυρίτιδας, υποθέτοντας ότι οι αντίπαλοι δεν θα τολμούσαν να τον χτυπήσουν. Όμως έκαναν λάθος. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1687, ένα βενετσιάνικο κανόνι έριξε μια μοιραία βολή που βρήκε κατευθείαν τον Παρθενώνα. Η πυρίτιδα εξερράγη και η δύναμη της έκρηξης ήταν τόσο μεγάλη που το κτίριο διαλύθηκε. Η στέγη καταστράφηκε, οι εσωτερικοί τοίχοι γκρεμίστηκαν και ολόκληρα τμήματα των περίφημων γλυπτών του Φειδία εκσφενδονίστηκαν στον αέρα.

Η καταστροφή εκείνη άλλαξε για πάντα την εικόνα του Παρθενώνα. Μέχρι τότε, το μνημείο είχε υποστεί κάποιες αλλαγές – είχε γίνει εκκλησία, μετά τζαμί – αλλά η βασική του δομή παρέμενε όρθια. Μετά την έκρηξη, τίποτα δεν ήταν πια το ίδιο. Χρόνια αργότερα, όταν ο Λόρδος Έλγιν πήρε τα γλυπτά που σώθηκαν, βρήκε ήδη έναν κατεστραμμένο ναό, με πολλά κομμάτια σπασμένα και διάσπαρτα στο έδαφος.

Αν δεν είχε γίνει εκείνη η έκρηξη, ο Παρθενώνας θα είχε περισσότερες πιθανότητες να διασωθεί σχεδόν ακέραιος. Μπορεί να είχε φθαρεί από τον χρόνο, μπορεί να είχε δεχτεί επεμβάσεις, αλλά δεν θα είχε φτάσει στο σημείο που βρίσκεται σήμερα: ένα επιβλητικό, αλλά σακατεμένο μνημείο, σημάδι μιας εποχής όπου ο πολιτισμός δεν κατάφερνε πάντα να επιβιώσει από τους πολέμους των ανθρώπων.