Τρίτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα», με πληροφορίες για την κατάσταση εκτός Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκείνη την εποχή.
Το κίνημα του Διαφωτισμού, η Γαλλική Επανάσταση και η εξέχουσα προσωπικότητα στην ευρωπαϊκή σκακιέρα που λεγόταν Κλέμενς φον Μέττερνιχ θα έχουν περίοπτη θέση στις παρακάτω αράδες, λίγο πριν από την Επανάσταση του 1821.
Όσο οι Έλληνες παρέμεναν στο σκοτάδι της σκλαβιάς, η ευρωπαϊκή Δύση και ο Βορράς έκαναν βήματα ανάπτυξης, με κορωνίδα το πνευματικό κίνημα του Διαφωτισμού.
Την ώρα που τα καφέ του Παρισιού γέμιζαν από ποιητές και νέους μυημένους σε εναλλακτικές για τα δεδομένα της εποχής φιλοσοφίες, οι ραγιάδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βυθίζονταν στην αμάθεια.
Με «μπροστάρη» τη Γαλλία και συνοδοιπόρους χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία της «Βιομηχανικής Επανάστασης», τη Γερμανία, η Ιταλία, η Ρωσία και οι νεοσύστατες ΗΠΑ, ο Διαφωτισμός εδραιώθηκε.
Στον υπόδουλο Ελληνισμό τα ερεθίσματα ήρθαν με μεγάλη καθυστέρηση, ενώ κομβικές για την αφύπνιση των ραγιάδων ήταν οι πνευματικές ανησυχίες εκείνων που ζούσαν εκτός Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αργά ή γρήγορα, πάντως, θα συνέβαινε. Η Ευρώπη ανακάλυπτε τον φιλελευθερισμό και την ανάγκη της αυτοδιάθεσης των λαών. Δεν θα μπορούσε το έθνος που έβαλε αιώνες νωρίτερα τις βάσεις για κοινωνικοπολιτικές έννοιες όπως «Ευρώπη» ή «Δύση», να μείνει για πάντα ανεπηρέαστο.
Εξάλλου, όπως είδατε στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος, ήταν καθοριστική η αρχαιοελληνική επίδραση στις τάξεις των υπόδουλων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Γαλλική Επανάσταση: Η σημασία της
Παράλληλα, με το κίνημα του Διαφωτισμού και τη Βιομηχανική Επανάσταση, καταγράφονταν επαναστατικά κινήματα, ιδίως ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση που οδήγησε στους Ναπολεόντειους Πολέμους και το τέλος τους στο Βατερλώ το 1815.
Μέσω του Συνεδρίου της Βιέννης που έγινε την ίδια χρονιά, οι ισχυροί προσπάθησαν να επιβάλουν προεπαναστατικό καθεστώς και, μάλιστα, πάνω σε πιο ισχυρές βάσεις, όμως τίποτα δεν ήταν όπως πριν.
Η Γαλλική Επανάσταση ενέπνευσε κι άλλους λαούς προς τον ξεσηκωμό. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι μέσω αυτής «άνοιξαν τα μάτια του κόσμου, πρωτύτερα τα έθνη δεν εγνωρίζοντο, τους βασιλείς τους ενόμιζον ως θεούς της γης κι ό,τι κι αν έκαμναν, ο κόσμος το έλεγε καλά καμωμένο».
Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα καταγράφηκαν δεκάδες κινήματα, το καθένα για τον δικό του σκοπό. Οι Ρώσοι αξίωναν συνταγματικά δικαιώματα από το απολυταρχικό καθεστώς, οι Ιταλοί κι οι Ισπανοί επιθυμούσαν εθνική ενότητα επειδή ήταν διασπασμένοι σε κρατίδια, οι Έλληνες κι οι Σέρβοι προσδοκούσαν εθνική ελευθερία, καθώς ζούσαν υπό καθεστώς δουλείας κ.ο.κ.
Στις διεκδικήσεις υπήρχαν και κοινωνικά αιτήματα, όμως όλα τα κινήματα είχαν εθνικό χαρακτήρα εξ ου και η έννοια «αρχή των εθνοτήτων» που ερχόταν κόντρα στην «αντίδραση», όπως είχε χαρακτηριστεί η προσπάθεια τριών χωρών για καταστολή κάθε φιλελεύθερης δράσης.
Ρωσία, Αυστρία και Πρωσία σύστησαν την Ιερά Συμμαχία τον Σεπτέμβριο του 1815. Ξεδιάντροπα διακήρυξαν ότι η διακυβέρνηση της Ευρώπης θα γίνεται σύμφωνα με τη διδασκαλία του Χριστού. Στην πραγματικότητα ήθελαν απλά να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους.
Να σημειωθεί ότι αργότερα εντάχθηκαν η Γαλλία και η Αγγλία στην Ιερά Συμμαχία, επομένως προέκυψε η Πενταπλή Συμμαχία, η οποία θα προσπαθούσε να επιβάλει το «δίκαιο του ισχυροτέρου».
Μέττερνιχ, ο «εγκέφαλος»
Κλέμενς Βέντσελ Νέπομουκ Λόταρ, Πρίγκιπας του Μέττερνιχ-Βίνεμπουργκ τσου Μπάιλσταϊν, πιο απλά Μέττερνιχ, γεννηθείς στις 15 Μαΐου 1773.
Αυστριακής καταγωγής, γιος διπλωμάτη, με εκπαίδευση στα πανεπιστήμια του Στρασβούργου και του Μάιντς, άρχισε να δρα στην ευρωπαϊκή σκηνή με πολύ μεγάλη επιτυχία.
Δεν είναι της παρούσης να αναλυθεί η πορεία του. Ο Μέττερνιχ ήταν ένας σατανικός πολιτικός που πορευόταν σαν αράχνη. Παγίδευε δηλαδή τον αντίπαλο μέσα στις ίδιες του τις κινήσεις. Ως Καγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας, είχε βρει τον τρόπο να διατηρεί ενωμένη την Πενταπλή Συμμαχία, προκειμένου να ικανοποιούνται τα συμφέροντά του.
Στο τέλος, όμως, έρχεται ο… λογαριασμός. Ο πραγματικός λογαριασμός. Για κάθε «αράχνη» της Ιστορίας και της καθημερινότητας που λειτουργεί με δόλια μέσα, έρχεται η «θεία δίκη» ή η μετά θάνατον κακή φήμη. Τίποτα δεν είμαστε από αυτή τη διάσταση, παρά μόνο περαστικοί.
Ο Μέττερνιχ στα βαθιά γεράματα
Ο Μέττερνιχ ανήκει στη δεύτερη κατηγορία, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για πολλούς άλλους λαούς που πάσχιζαν να αποκτήσουν ελευθερία, ανεξαρτησία, συνταγματικές παραχωρήσεις κ.τ.λ., όμως έπεφταν πάνω του. Δεν ήταν μισέλληνας όπως αρκετοί πιστεύουν. Ήταν απέναντι σε οτιδήποτε συγκρουόταν με τα συμφέροντά του.
Αστυνομοκρατία, παρακολούθηση υπόπτων υπό τον φόβο ανατρεπτικών κινήσεων, λογοκρισία βιβλίων και εφημερίδων, στρατιωτική επέμβαση για την κατάπνιξη κάθε φιλελεύθερου κινήματος. Αυτό ήταν το σύστημα του Αυστριακού πολιτικού.
Η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης δεν ήταν ένα καλό νέο για εκείνον, αφού θα προκαλούσε ανισορροπία και θα έβρισκε μιμητές σε άλλους τόπους. Επαναλαμβάνουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν μισέλληνας. Το 1839 ανέφερε ότι η Κωνσταντινούπολη πρέπει να είναι μόνο ελληνική και να κυριαρχεί η ελληνική γλώσσα! Τόνιζε ότι εκεί έπρεπε να μεταφερθεί η Αθήνα. Δεν έγινε ξαφνικά φιλέλληνας, απλώς εκείνη την εποχή αυτό επίτασσαν τα συμφέροντά του.
Τα κινήματα ανά τον κόσμο
Συνεπώς, από τη μία πλευρά οι επιρροές του Διαφωτισμού, της Βιομηχανικής Επανάστασης και της Γαλλικής Επανάστασης, δηλαδή γεγονότα που ώθησαν τους απλούς πολίτες της Ευρώπης σε διαφορετικά μονοπάτια. Κόντρα σε μοναρχικά, τυραννικά, απολυταρχικά καθεστώτα που επέμεναν σε μεσαιωνικές συμπεριφορές. Αυτά τα καθεστώτα ήταν η άλλη πλευρά που εκφραζόταν μέσω της Πενταπλής Συμμαχίας και του διαβόητου Μέττερνιχ.
Το τρίτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα» κλείνει με αναφορά στα φιλελεύθερα κινήματα ανά τον κόσμο. Περιληπτική, διότι εν προκειμένω καταγράφεται μόνο η όποια επιρροή μπορεί να είχαν στους υπόδουλους Έλληνες, μα κυρίως σε εκείνους που ζούσαν εκτός Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Γερμανία – Αντίδραση κατά του αυστριακού απολυταρχισμού. Αίτημα ένωσης των γερμανικών κρατιδίων σε ένα ενιαίο κράτος / Η Γερμανική Ομοσπονδία, η οποία τελούσε υπό τον έλεγχο της Αυστρίας, διέλυσε όλους τους επαναστατικούς πυρήνες.
Ιταλία – Αίτημα ένωσης των 19 κρατιδίων. Διεκδίκηση συνταγματικών δικαιωμάτων / Η πολιτική και θρησκευτική οργάνωση των Καρμπονάρων, η οποία αποσκοπούσε σε απελευθέρωση από τους Αυστριακούς (κατά βάση), διασώθηκε, εδραιώθηκε και διήρκησε μέχρι τις αρχές του 1832, αλλά… μεταφέρθηκε στο καινούργιο επαναστατικό πατριωτικό κίνημα «Νεαρή Ιταλία».
Ισπανία/Πορτογαλία – Διεκδικήσεις πολιτικού χαρακτήρα. Ηθικοπνευματικές επιδιώξεις / Το κίνημα των Φρα-Μασόνων (από το αγγλικό Free Masons=Ελεύθεροι Τέκτονες) επικρατούσε στον διετή εμφύλιο, ώσπου έπειτα από απόφαση του Συνεδρίου της Βερόνας, οι δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας το κατέπνιξαν στο αίμα.
Ρωσία – Διεκδίκηση συνταγματικών δικαιωμάτων / Το κίνημα των Δεκεμβριστών, χωρισμένο σε σύνδεσμο Βορρά και Νότου (με διαφορετικά μεταξύ τους αιτήματα), εξουδετερώθηκε από τον νέο τσάρο Νικόλαο Α’.
Λατινική Αμερική – Ο Σιμόν Μπολιβάρ απελευθέρωσε την πατρίδα του Βενεζουέλα, το Περού και την Κολομβία από τον ισπανικό ζυγό. Οραματιζόταν τη σύσταση της «Δημοκρατίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Νοτίου Αμερικής», όμως δεν έζησε πολύ.
Μείνετε συντονισμένοι για το τέταρτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα», το οποίο περιγράφει την κατάσταση στα Βαλκάνια και τη σερβική Επανάσταση