Νοέμβριος 1896: Η φονική πλημμύρα σε Αθήνα-Πειραιά, τα ποτάμια που φούσκωσαν (Pics)

Η πλημμύρα του 1896 ήταν η πλέον καταστροφική σε Αθήνα- Πειραιά με περίπου 60 νεκρούς και ανυπολόγιστες ζημιές σε σπίτια και επιχειρήσεις.

Στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ διαβάζουμε για την πλημμύρα. Ήταν Νοέμβριος του 1896, ανήμερα του Αγίου Φιλίππου όταν οι ποταμοί Ιλισσός και Κηφισσός φούσκωσαν. Έγιναν ορμητικοί χείμαρροι και παρέσυραν τα πάντα σε μια πόλη που αν και πρωτεύουσα δεν ήξερε τις έννοιες ρυμοτομία και κανόνες δόμησης. (Εδώ δεν τα ξέρει τώρα, 125 χρόνια μετά).

Ας δούμε τι έγραφε η εφημερίδα στο ρεπορτάζ της.

«Δεν είχον ίδει ποτέ και οι επι τρεις ακόμη γενεάς ζώντες Αθηναίου τοιούτον κατακλυσμόν» αναφέρει η εφημερίδα. Και προσθέτει: «Δεν είχον ίδει τας οδούς μεταβαλλομένας εις χειμάρρους και τας πλατείας εις λίμνας. Δεν είχον ίδει ποτέ σκοτισθείσαν τόσον την ατμοσφαίραν υπό του υετού, ώστε αι σταγόνες αυτού πίπτουσαι συνεχείς ν’ αποτελούν υγρόν πέπλον προ των οφθαλμών ναι να μη δύναταί τις να βλέπη τα αντικείμενα ούτε εις πέντε βημάτων απόσταση»!

Όπως αναφέρει η εφημερίδα, την επόμενη μέρα το πρωί με τη λιακάδα πλέον, οι Αθηναίοι συγκεντρώθηκαν στα μέρη των καταστροφών. Ειδικά στο Βατραχονήσι. Η πλημμύρα ήταν καταστροφική…

Που ήταν το Βατραχονήσι; Κάτω από το Ζάππειο, εκεί που σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου. Ήταν νησί του ποταμού Ιλισσού, κάτω από το Ζάππειο. Εκτεινόταν μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο, στην είσοδο του Παγκρατίου και πιο συγκεκριμένα στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος. Επειδή μαζεύονταν πολλά βατράχια ονομάστηκε έτσι.

Στη νησίδα αυτή, υπήρχαν ιερά της αρχαιότητας και χριστιανικοί ναοί. Στα νεότερα χρόνια η περιοχή ήταν αδόμητη, μέχρι περίπου τη δεκαετία του 1870 που κατασκευάστηκε το θέατρο του «Παραδείσου», το πρώτο θέατρο στην Αθήνα, ενώ αργότερα λειτούργησαν καφωδεία. Η γειτονιά που σταδιακά στα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργήθηκε στα αριστερά του Παναθηναϊκού σταδίου ονομάστηκε Βατραχονήσι. Το 1908 η γειτονιά μετονομάστηκε σε περιοχή Σταδίου – Ιλισσού.

Tο νησί σήμερα δεν υπάρχει καθώς ο Ιλισός έχει καλυφθεί στο μεγαλύτερο μήκος του. Τα έργα κάλυψης του ποταμού ξεκίνησαν λίγο πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, αρχικά στο βόρειο τμήμα του, και έπειτα το υπόλοιπο τμήμα στα μέσα του 20ου αιώνα από διάφορες κυβερνήσεις.

Να πως ηταν το Βατραχονήσι.

Και το ρεπορτάζ συνεχίζει. «Διηνεκής παλίρροια απετελείτο εις τα λεωφόρους Φιλελλήνων, Αμαλίας και Ηρώδου ανθρώπων μεταβαινόντων ή επιστρεφόντων. Και όλοι δεν ηδύναντο να πιστεύσουν εις τοιαύτας αιφνιδίως καταστροφάς, ομοίας των οποίων δεν εγνώρισαν ποτέ αι Αθήναι εφόσον η μνήμη των σημερινών Αθηναίων εξικνείται».

Γιατί έγινε η καταστροφή αυτή με την πλημμύρα; Η εξήγηση που δόθηκε ήταν η εξής:

Επάνω στους στρατώνες (περιοχή Γουδή) έγινε επιχωμάτωση προκειμένου να σχηματιστεί πλατεία. Αυτό στένεψε τα ρείθρα του ποταμού και φράχτηκε από τα χώματα. Γι’ αυτό τα νερά κατ’ αρχήν λίμνασαν και στη συνέχεια διάσπασαν το φράγμα και πλημμύρισαν το Βατραχονήσι.

Μάλιστα υπήρξαν και αρκετές αντιδράσεις για την πλημμύρα και τις καταστροφές. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ ένας κάτοικος έλεγε ότι όσοι έκτιζαν μέσα στο ποτάμι έπρεπε να ξέρουν ότι θα γινόταν καταστροφή. Ένας άλλος έλεγε «περιφρονήσαμε τον Ιλισσό» αλλά υπήρξε και μια κυρία που ανέφερε ότι η καταστροφή ήταν… Θεία Οργή. Για να τιμωρηθεί ο Πούλος, ένας φιλάργυρος τοκογλύφος.

Ιδού τα πειστήρια

Πάμε και στην εικόνα της καταστροφής.

Το πρώτο σπίτι που καταστράφηκε ήταν του μαραγκού Δ.Κωστόπουλου, πατέρα τεσσάρων παιδιών. Το σπίτι του γκρεμίστηκε εκ θεμελίων και καταπλάκωσε όσα έπιπλα δεν παρέσυρε το ρεύμα! Κοντά στους στρατώνες.

Μια διπλανή οικία (οικογένεια Κουρμπέλλα) ήταν έτοιμη να πέσει.

Στην κοίτη του Ιλισσού υπήρχαν πτώματα από σκύλους, κότες, κουνέλια αλλά και μιας κατσίκας.

Στη δεξιά του όχθη ήταν συντετριμμένα και ξεριζωμένα λεμονόδεντρα από τους κήπους.

Όλα σχεδόν τα διαμερίσματα που βρίσκονταν στην όχθη του ποταμού παρασύρθηκαν από το ρεύμα.

Γίνεται αναφορά επίσης στα θύματα… Διαβάστε

 

Ο γερο-Πούλος, στον οποίο απέδωσαν τις καταστροφές, σώθηκε με περιπετειώδη τρόπο.

 

 

Επίσης υπάρχει και η ιστορία για τη διάσωση δύο παιδιών… Μόνο το ένα σώθηκε.

 

Στη συνέχεια περιγράφεται με δραματικό τρόπο η ανακάλυψη των πτωμάτων.

 

Την επόμενη μέρα το πρωί ανακαλύφθηκε το πτώμα της Μαρίας Τουλή. Παρασυρόμενη από το ρεύμα, είχε μείνει γυμνή και ήταν γεμάτη εκδορές. Νωρίτερα είχαν βρεθεί τα πτώματα των υπολοίπων μελών της οικογενείας της. Είχαν παρασυρθεί στα Σφαγεία, στην Καλλιθέα.

Υπολογίζεται ότι συνολικά 12 άτομα είχαν χάσει τη ζωή τους.

Παράλληλα υπήρξαν κι άλλες καταστροφές. Η γέφυρα που ένωνε τις δύο όχθες του Ιλισσού ήταν ερείπια. Το θέατρο «Ζάππειον» (νεόδμητο τότε) επίσης καταστράφηκε. Δέντρα ήταν πεσμένα παντού όπως κι εντός του θεάτρου «Παράδεισος»

Το εργοστάσιο Πυρρή στη λεωφόρο Κηφισίας (που συνδεόταν με την κοίτη του ποταμού) υπέστη σοβαρές ζημιές. Περίπου εκατό άτομα, ο διευθυντής και οι εργαζόμενοι έτρεχαν να σωθούν καθώς τα νερά είχαν μπει στην αποθήκη αλλά και στο γραφείο του κ.Πυρρή.

Όμως πολύ άσχημη ήταν η κατάσταση με την πλημμύρα στον Κηφισσό ποταμό την ίδια μέρα.

Στον Κολωνό, δίπλα στο Συφιλιδικό Νοσοκομείο υπήρξε ένας μικρός οικισμός από πλινθόκτιστα σπίτια, που ήταν οι κατοικίες των κηπουρών της Κολοκυνθούς. Οι άντρες έλειπαν αλλά ο χείμαρρος από τον Κηφισσό δεν κατέστρεψε μόνο όλα τα σπίτια αλλά προκάλεσε και τραγωδία.

Η σύζυγος (ήταν κι έγκυος) και τα δύο παιδιά (6 και 2 ετών) του κηπουρού, Κωνσταντίνου Κουράση, χάθηκαν στα μανιασμένα νερά του Κηφισσού. Τα πτώματά τους βρέθηκαν την επόμενη μέρα. Επίσης πνίγηκαν η 70χρονη Ζαμπία Λεωνίδα, η 45χρονη Αργυρώ Καπίτση όπως και η μητέρα της Κατίνα Καψομενάκη καθώς και ένα κοριτσάκι 4 ετών, η Παρασκευούλα. Επίσης ο Αντώνιος Φουφουδάς αλλά κι ένα βρέφος…

Όπως έγινε γνωστό

Περισσότερα από 20 σπίτια καταστράφηκαν

Δέκα ήταν οι τραυματίες.

Οι ζημιές στον Κολωνό ήταν τριπλάσιες από το Βατραχονήσι.

Και προς τον Πειραιά τα πράγματα ήταν πολύ άσχημα… Η πλημμύρα προκάλεσε καταστροφές, θύματα και πόνο…

Απέναντι από τις φυλακές Συγγρού (σήμερα είναι η περιοχή των εργατικών κατοικιών στον Ταύρο) βρίσκονταν παντού δέντρα, καθίσματα, κρεβάτια και έπιπλα.

Ο κόσμος συνέλλεγε συντρίμμια. Όλη η έκταση έμοιαζε με λίμνη. Από τις φυλακές έβγαλαν έναν άνθρωπο νεκρό ενώ δίπλα στο κτίριο βρέθηκαν τα πτώματα τριών γυναικών. Η υποψία ότι κάτω από τα ερείπια υπήρχαν κι άλλα πτώματα έκανε τα πράγματα ακόμα πιο δραματικά.

Το ποδηλατοδρόμιο στο Φάληρο (σ.σ το γήπεδο «Καραϊσκάκης») όπως αναφέρεται «φαίνεται ως μέγα πλοίον εν μέσω θαλάσσης».

Έπεσαν όλοι οι φανοί του φωταερίου στο Φάληρο όπως καταστράφηκε και η γέφυρα που υπήρχε εκεί. Αναφέρονται οι εικόνες ενός μικρού παιδιού που είχε παρασυρθεί από τα νερά και φώναζε, αλλά δεν τα κατάφερε.

Καταστράφηκαν ολοσχερώς το κηροποιείον «Φοίβος», το κλωστήριο Τσαούση και το χαρτοποιείο της περιοχής. Επίσης πλημμύρισαν όλα τα υπόγεια.

Υπολογίζεται ότι πνίγηκαν 25 κατσίκια. Οι Πειραιώτες έκαναν λόγο για 150 θύματα αλλά η επίσημη καταμέτρηση έκανε λόγο για 45!!!

Όλος ο χώρος από το ποδηλατοδρόμιο Φαλήρου ως την Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου στον Πειραιά ήταν ένα τεράστιο… χάσμα!

Στα Καμίνια κατέρρευσαν τα τέσσερα πέμπτα των σπιτιών ενώ το υπόλοιπο ένα πέμπτο είχε την εικόνα ετοιμόρροπων σπιτιών! Υπολογίστηκαν σε 15 οι νεκροί στα Καμίνια

Διαβάστε…

Ο κόσμος έσπευδε πανικόβλητος προς τη Σαλαμίνα.

Πολύς κόσμος έτρεχε στο νεκροταφείο για να δει τα εκτειθεμένα πτώματα και να αναγνωρίσει. Δράμα. Διαβάστε το σχετικό ρεπορτάζ.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τότε, στο τέλος του 19^ου αιώνα, διέσχιζαν το λεκανοπέδιο της Αττικής περί τους 700 χείμαρρους, ποτάμια και ρυάκια.

Το 2009 η εφημερίδα «Τα Νέα» είχε κάνει μια μεγάλη έρευνα και είχε χαρτογραφήσει τα ποτάμια και τα ρέματα  που υπήρχαν στην Αθήνα περί το τέλος του 19^ου αιώνα.

Δείτε τον

Στα τέλη του 20^ου αιώνα ο αριθμός ήταν με το ζόρι 70… Ούτε το 10% δηλαδή.

Διότι μπαζώθηκαν και καταπατήθηκαν. Υπολογίζεται ότι μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν μπαζωθεί περίπου 550 χιλιόμετρα από ρέματα και χείμαρρους.

Το μεγαλύτερο ποτάμι της Αθήνας ήταν ο Ιλισσός. Ξεκινούσε από τον Υμηττό και κατέληγε στη θάλασσα. Κυλάει εξ ολοκλήρου υπόγεια, κάτω από τη Μιχαλακοπούλου, περνά από τη Βασιλίσσης Σοφίας και συνεχίζει στην Καλλιρρόης, στην Καλλιθέα και τη θάλασσα.

Δείτε μια φωτογραφία του μανιασμένου Ιλισσού

Στον Ιλισσό χυνόταν ο Ηριδανος που ξεκινούσε από τον Λυκαββητό και κατέβαινε από το Κολωνάκι. Όταν γίνονταν οι εργασίες για το μετρό στο Σύνταγμα ανακαλύφθηκε η αρχαία κοίτη του. Όπως τη συνάντησαν οι εργασίες του μετρό στο Μοναστηράκι. Ο ποταμός συνέχιζε στις οδούς Μητροπόλεως και Ερμού, στην Αρχαία Αγορά και στον Κεραμεικό.

Δείτε τον Ηριδανό.

Από τον Λυκαββητό ξεκινούσε ο Βοϊδοπνίχτης (ένα μέρος του περνούσε από την οδό Ακαδημίας). Ο Κυκλοβόρος ξεκινούσε από τα Τουρκοβούνια έφθανε στο Πεδίον του Άρεως και κατέληγε στην Πλατεία Βάθη.

Στη φωτογραφία βλέπετε τον Κυκλοβόρο, με θέα την Ακρόπολη από το σημείο που σήμερα είναι η Πλατεία Μεταξουργείου.

Ο Αλασσώνας διέσχιζε το Παγκράτι και τον Βύρωνα ενώ ο Βουρλοπόταμος χυνόταν στο Φάληρο. Το ρέμα του Ποδονίφτη κυλάει κάθετα από Χαλάνδρι, Ψυχικό, Φιλοθέη, Νέα Ιωνία και χύνεται στον Κηφισσό.

Πηγές:

Εφημερίδα Καθημερινή, Άρθρο του Δημήτρη Λάππα

Φωτογραφίες από το γκρουπ «Αθήνα μέσα στο χρόνο»

Εφημερίδα «Τα Νέα»

Βιβλιοθήκη της Βουλής, Εφημερίδα «Εμπρός» (Νοέμβριος 1896)