Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες δεν εξαφανίστηκαν απότομα, αλλά σταδιακά παρήκμασαν και αφομοιώθηκαν μέσα στους αιώνες.
Οι Θηβαίοι, υπό τον Επαμεινώνδα, νίκησαν τους Σπαρτιάτες και έσπασαν τον μύθο της ανίκητης στρατιωτικής τους δύναμης.
Οι Σπαρτιάτες έχασαν την ηγεμονία τους στην Ελλάδα και την κυριαρχία τους στη Μεσσηνία, από όπου αντλούσαν τους είλωτες που στήριζαν την οικονομία τους.
Ο αυστηρός τρόπος ζωής και η συνεχής πολεμική εκπαίδευση μείωσαν τον αριθμό των πολιτών. Οι περίφημοι «όμοιοι» (δηλαδή οι Σπαρτιάτες πολίτες-πολεμιστές) μειώνονταν συνεχώς, ενώ οι περίοικοι και οι είλωτες αυξάνονταν.
Η Σπάρτη απαγόρευε τη χρήση νομίσματος και το εμπόριο, γεγονός που την άφησε πίσω οικονομικά. Οι ανισότητες μεγάλωσαν, καθώς λίγοι πλούσιοι Σπαρτιάτες συγκέντρωσαν τη γη, ενώ οι υπόλοιποι φτωχοποιήθηκαν.
Η Σπάρτη έγινε υποτελής της Ρώμης και έχασε κάθε στρατιωτική και πολιτική ισχύ. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, η πόλη είχε μετατραπεί περισσότερο σε τουριστικό αξιοθέατο λόγω της στρατιωτικής της ιστορίας. Σε αντίθεση με άλλες ελληνικές πόλεις, η Σπάρτη διατήρησε ένα βαθμό αυτονομίας. Οι Ρωμαίοι την χρησιμοποίησαν ως προορισμό για τουρισμό και αναβίωση των παλιών σπαρτιατικών εθίμων για ψυχαγωγία των Ρωμαίων ευγενών.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Σπάρτη είχε μετατραπεί σε μικρό οικισμό. Οι κάτοικοι της περιοχής μεταφέρθηκαν στον Μυστρά, που έγινε το νέο διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο της Πελοποννήσου.
Οι Σπαρτιάτες δεν εξαφανίστηκαν ξαφνικά, αλλά σταδιακά παρήκμασαν και αφομοιώθηκαν από τους κατακτητές και τις κοινωνικές αλλαγές της εποχής. Σήμερα, οι απόγονοί τους μπορεί να βρίσκονται στους κατοίκους της Λακωνίας.